یک دوره آموزشی کامل کشت قارچ و جزئیات کلیدی آن

یک دوره آموزش کامل فارسی کشت قارچ و جزئیات کلیدی آن

مقدمه

انسان از زمانهای بسیار دور با قارچ آشنا بوده است. عامه مردم با قارچهای چتری خوراکی که بر روی درختانِ در حال پوسیدن وجود داشت آشنا هستند، افراد مختلف از راههای گوناگون در طول زندگی با قارچ سروکار دارند. به عنوان مثال عده ای در کارخانه ها به خصوص کارخانه های صنایع غذایی و دارویی ساخت آنتی بیوتیک ها و تهیه الکل از قارچ استفاده می نمایند، همچنین بیماریهای مختلف پوستی و کچلی که در بین مردم رایج می باشد منشاء قارچی دارند.

این مساله باعث شده است همواره این سوال در ذهن بشر، نقش ببندد که قارچ چیست و نحوه تشخیص و شناسایی آن چگونه می باشد.

برای کلیه علاقه مندان جویای اطلاعات جامع در مورد کشت قارچ مطالب یک دوره کامل آموزش به زبان فارسی در این جا به صورت رایگان در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد.

برای دانلود این جزوه آموزشی فارسی رایگان می توانید اینجا کلیک کنید.

برای مشاهده بقیه این مطلب که در جزوه یاد شده نیز موجود است می توانید روی ادامه مطلب کلیک نمائید.

یک دوره آموزش کامل فارسی کشت قارچ و جزئیات کلیدی آن

مقدمه

انسان از زمانهای بسیار دور با قارچ آشنا بوده است. عامه مردم با قارچهای چتری خوراکی که بر روی درختانِ در حال پوسیدن وجود داشت آشنا هستند، افراد مختلف از راههای گوناگون در طول زندگی با قارچ سروکار دارند. به عنوان مثال عده ای در کارخانه ها به خصوص کارخانه های صنایع غذایی و دارویی ساخت آنتی بیوتیک ها و تهیه الکل از قارچ استفاده می نمایند، همچنین بیماریهای مختلف پوستی و کچلی که در بین مردم رایج می باشد منشاء قارچی دارند.

این مساله باعث شده است همواره این سوال در ذهن بشر، نقش ببندد که قارچ چیست و نحوه تشخیص و شناسایی آن چگونه می باشد.

قارچ ها موجودات متنوعی بوده که به دلیل اختلافات زیادی که با گیاهان و جانوران دارند، امروزه به یک سلسله جداگانه تعلق یافته اند.

در دنیای قارچ شناسی هزاران نوع قارچ در شکل، اندازه و رنگهای گوناگون وجود دارند. از قارچهای کوچک در حد یک باکتری تا قارچهای بزرگ با کلاهکی در حد 18 سانتیمتر (قطر کلاهک) و ساقه ای به ارتفاع 60 تا 70 سانتیمتر در میان آنها دیده شده است. همچنین قارچهای غول پیکری دیده شده است که قطر آنها به 2 متر نیز رسیده است. قارچها دارای رنگ آمیزی بسیار متنوع و اعجاب انگیز می باشند به طوریکه قارچهای با رنگهای سایه دارِ قرمز، بنفش پررنگ، سفید، سیاه و ... نیز یافت شده اند.

همچنین کلاهک قارچهای دارای طرحهای گوناگون می باشند که در بعضی از آنها سطح کلاهک همانند مخمل نرم و پرزدار است و در برخی دیگر لکه هایی به شکل دایره و به رنگهای زرد و قرمز و سیاه یا بنفش وجود دارد.

قارچها دارای عطر و طعم و مزه کاملا متنوعی هستند به طوریکه بعضی از آنها دارای بو و طعم مطبوعی بوده و بعضی دیگر تلخ می باشند.

« دسته بندی قارچها »

الف) قارچهای خوراکی:

قارچهای خوراکی که چه به صورت ماده اصلی مواد غذایی و چه به صورت قارچهای خوراکی خودرو در فصل بهار و پاییز در طبیعت به محض اینکه محیط آماده می شود، می روید ( دما، رطوبت، نور ) و به طور سنتی مورد بهره برداری قرار می گیرد. قارچهای پرورشی در محیط مصنوعی با تنظیم میزان رطوبت، درجه حرارت مناسب و آماده سازی بستر به دست انسان کِشت شده و پرورش داده می شود. قارچهای چتری متعلق به زیر رده هلوبازیدیومسیت و رده بازیدیومسیت بوده و آن گروه از آنها که خوراکی هستند را اصطلاحاً ماشروم می نامند.

قارچهای خوراکی به دو دسته تقسیم میشوند:

1- قارچهای خوراکی میکروسکپی (مخمر): این گروه از قارچها به صورت تازه و خشک مورد مصرف قرار می گیرند و از نظر مواد غذایی غنی و باارزش می باشد و دارای پروتئین، قند، چربی، ویتامین و آنزیم هایی مانند: هیدروژناز و پپسین و ... می باشند. از قارچهای میکروسکپی مهم می توان مخمر آب جو و خمیر ترش را نام برد.

2- قارچهای خوراکی ماکروسکپی : این گروه از قارچها علاوه بر مصرف مستقیم در صنایع داروسازی، کنسروسازی، نوشابه سازی و غیره نیز به کار برده می شود. از مهمترین قارچهای این گروه می توان قارچ صدفی و دکمه ای را نام برد.

ب) قارچ سمی:

انسان قرن هاست که از سمی بودن قارچها آگاهی داشته، برخی از موارد مسمومیت از دوران رُم و یونان توسط قارچها به ثبت رسیده اند. این گروه از قارچها به صورت مختلف باعث مسمومیت در انسان می شود و گاهی نیز موجب مرگ می گردند. به طور مثال می توان قارچهای ذیل را نام برد:

1- قارچ سمی آمانیتا موسکاریا

2- قارچ سمی آمانیتا ریگالِس

3- قارچ سمی آمانیتا پورفیرا

ج) قارچهای دارویی:

خصوصیات دارویی قارچها در طول تاریخ مورد توجه اقوام و ملل مختلف بوده است و در بسیاری از کشورها نقش مهمی را در درمان سرطان داشته است. در آزمایشگاههای داروسازی برخی از قارچها را به خدمت می گیرند و آنها را کِشت می دهند و از آنها داروهای شفابخش برای انسان و جانوران می سازند. به عنوان مثال: قارچ موکورال، برای تهیه و ساخت داروی کورتیزون مورد بهره برداری قرار می گیرد یا از کپک پنی سیلیوم داروهای گوناگونی مانند انواع آنتیبیوتیک ها به ویژه پنی سیلین و فراورده های آن ساخته می شود. همچنین می توانیم تهیه جوهر لیمو (اسید سیتریک) و اسید اگزالیک را از کپک سیاه یا آسپرژیلوس نِگرا نام ببریم.

« آشنایی با تقسیم بندی قارچ »

زمانیکه صحبت از قارچ به میان می آید بیشتر افراد قارچهای کلاهکدار و خوراکی را در ذهن خود تداعی میکنند. ولی قارچها دارای تنوع زیادی می باشند، دسته ای از آنها تک سلولی بوده و با چشم دیده نمی شوند و به عنوان انگل روی موجودات زنده زندگی می نمایند و مواد غذایی را از بدن آنها بدست می آورند. این گروه از قارچها برای جانداران خطرناک هستند، زیرا عموماً مولد بیماری در نزد گیاهان به حساب می آیند. با عنوان مثال در گیاهان سبب بیماری سفیدک خیار (سطحی) و سوختگی سیب زمینی و ... می شود و در جانوران بیماریهایی مانند کچلی و گَری را ایجاد می کنند.

قارچهای انگل در بیشتر موارد میزبان خود را از بین می برند و پس از مرگِ میزبان شروع به پوسیده خواری می نمایند، این گروه از قارچها انگل یا پارازیت نامیده می شوند که این قارچها خوراکی نبوده و فقط یک نوع از آنها به نامِ فلامولینا خوراکی می باشد.

گروهی دیگری از قارچها به صورت توده ای و کلاهدار گاه خیلی ریز و گاه خیلی درشت در طبیعت وجود دارند که اکثر این قارچها مواد غذایی مورد نیاز خود را از مواد آلی و پوسیده تامین می نمایند که باعث تجزیه این مواد می گردد. این گروه از قارچها از مواد آلی و پوسیده گیاهی و جانوری تغذیه می نمایند به قارچهای گندرو یا ساپروفیت معروف می باشند که قارچهای صدفی و دکمه ای در این گروه قرار دارند.

بعضی دیگر از قارچها با سایر گیاهان و جانوران زندگی مشترکی تشکیل می دهند به طوریکه قارچ و موجود میزبان متقابلاً از وجود یکدیگر سود می برند، به این گروه قارچها همزیست گفته میشود.( سیمبیوتیک ) قارچهای همزیست خیلی ریز بوده و با چشم دیده نمی شوند و خوراکی نیز نمی باشند، این دسته از قارچها مواد معدنی را که از محیط دریافت می دارند در اختیار میزبان قرار می دهند و آنزیم هایی را ترشح کرده و توسط مسلیوم های خود به درون آوندهای گیاه می فرستند (آوندهای آبی ،مواد غذایی) و سبب رقیق شدن شیره گیاهی می شوند و غذای آماده شده را توسط اندام های ویژه ای به نام میکوریز از گیاه میزبان جذب می نمایند.

مثال دیگر این گروه گل سنگ می باشد که نوعی همزیستی بین قارچ و جلبک می باشد که سودرسانی آنها دو جانبه بوده به طوریکه قارچ آب و مواد معدنی را در اختیار جلبک قرار می دهد و جلبک با انجام عمل فتوسنتز ماده غذایی را علاوه بر مصرف خود در اختیار قارچ نیز قرار می دهد. در کتب پزشکی هندوستان که 3000 سال قبل از میلاد چاپ شده است، قارچها به 3 دسته: 1- قارچهای خوراکی 2- قارچهای سمی 3- قارچهای دارویی، تقسیم شده اند.

« تاریخچه پرورش قارچ خوراکی »

با توجه به آنکه قارچها سرشار از مواد غذایی گوناگونی می باشند میتوان با اطمینان ادعا نمود که تاریخ مصرف قارچ به عنوان غذا و دارو به زمانهای بسیار دور برمیگردد و بشر از زمانهای دور با این ماده غذایی آشنا بوده است و این ماده را به عنوان مواد غذایی بر جیره غذایی خود افزوده است.

آزتک ها از قارچها به عنوان مواد توهم زا در فالگیری استفاده می کردند و قارچ را گوشت خدا معرفی می کردند. در نوشته های کلاسیک و مذهبی بابلیان قدیم و یونان و رُمی ها نیز در مورد استفاده از قارچها مطالبی آمده است. قارچها در آسیای شرقی حدود 2000 سال قبل در چین و ژاپن پرورش داده میشد و در کشورهای غربی نیز کم و بیش تاریخ استفاده از قارچ به سالهای قبل از میلاد می رسد.... 2000 سال قبل از میلاد مسیح یک پزشک یونانی به نام نیکاندر به روشی ابتدایی قارچ را پرورش داد و چند سال بعد دیوسکورید روش ساده دیگری را برای تولید قارچ ابداع کرد.

در این میان فرد دیگری نیز روشهای مختلفی را برای پرورش قارچ ارائه دادند که مشکل همه این روشها کِشت انها در فضای آزاد بود زیرا پرورش قارچ در زمستان به علت سرما و یخبندان و در تابستان به علت گرما و وجود انگلها و بیماریهای گوناگون امکان پذیر نبود. به همین دلیل به مرور به فکر کِشت قارچ در گلخانه برای اولین بار در سال 1754 در سوئد ابداع شد و پس از آن به انگلستان و سایر نقاط اروپا گسترش یافت از آنجا که قارچ در تاریکی بهتر رشد می نماید، در اوایل قرن نوزدهم کِشت و پرورش آن در غارهای طبیعی در فرانسه توسعه زیادی پیدا کرد و در اوایل نیمه دوم قرن نوزدهم پرورش قارچهای خوراکی از اروپا به ایالات متحده آمریکا سرایت کرد و به سرعت در مناطق مختلف سالن های ویژه ای برای پرورش قارچ خوراکی بنا شد و در سال 1910 در ایالات متحده آمریکا سالن های استاندارد پرورش قارچ همراه با کنترل دقیق درجه حرارت، رطوبت و تهویه در تمام فصول سال ساخته شده اند.

در سالهای 1938 و 1946یک انقلاب صنعتی نیز در تهیه کمپوست مصنوعی برای صنعت پرورش قارچهای خوراکی به وجود آمد، اگرچه روشهای مختف کاشت و برداشت قارچهای خوراکی در کشورهای مختلف آسیایی برای مردم تقریباً شناخته شده است ولی روشهای کاشت و پرورش علمی آن نیز هنوز به خوبی توسعه نیافته است. هندوستان از جمله کشورهای آسیایی است که در آن پرورش قارچ خوراکی توسعه مناسبی یافته است و از سال 1941 تحقیقات خوبی پیرامون تکنولوژی تولید و پرورش قارچ در این کشور صورت می گیرد.

« آشنایی با فواید پرورش قارچ خوراکی »

بقایای گیاهی از قبیل کاه و کلوش گندم و برنج و سایر مواد زائد کشاورزی، بقایای محصولات جنگلی و ضایعات صنعتی سلولزدار که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند و اغلب با آتش زدن یا روشهای دیگر از بین می روند، عدم استفاده مناسب و به موقع از این منابع عظیم منجربه از بین رفتن آنها گشته و آلودگی محیط زیست را به همراه دارد. لکن با روشهای مختلف می توان این بقایای گیاهی را به مواد اولیه جهت پرورش قارچهای خوراکی تبدیل نمود و از کمپوست مصرف شده به عنوان کودِ آلی مرغوب در باغها و مزارع استفاده کرد، همچنین ضایعات کشاورزی بیش از 50 درصد منابع بالغوه خوراک دام کشور را تامین می کند، که به دلیل خَشَبی بودن و دارا بودن مواد لیگنوسلولزی و برخورداری از ضریب هضمی پایین عملاً کارایی لازم را در این مورد ندارد.

یکی از راههای مناسب ارتقاع کِیفی این مواد استفاده از آنها به عنوان ماده اولیه بستر کِشت قارچ صدفی می باشد که نهایتاً منجر به تجزیه فیزیکی و شیمیایی مواد به کار گرفته می شود و موجب افزایش مواد مُغذّی و پروتئینی آنها می گردد، علاوه بر این بعد از پایان برداشت می توان از کمپوستها به عنوان خوراک دام نیز استفاده نمود و کاه را به یک جیره غذایی غنی و پرارزش برای حیوانات اهلی در نظر گرفت.

از دیگر مزایای کِشت و پرورش قارچهای خوراکی، امکان پرورش آنها در اتاقها یا سالن های سربسته می باشد، به خصوص در مواردی که هدف (صرفه جویی در استفاده از زمین می باشد). در سالن های پرورش قارچ می توان بیشترین میزان محصول را در واحد سطح نسبت به سایر سبزیجات و گیاهان گلخانه ای تولید نمود، و با توجه به رشد بسیار سریع قارچهای خوراکی پرورش قارچ دکمه ای کاری مفید و پرمنفعت معرفی شده است و همچنین تولید قارچ و به کار گیری مواد زائد کشاورزی در این زمینه یکی از بهترین راههای ایجاد فرصتهای شغلی جدید و ایجاد جاذبه در روستاها و تامین پروتئین گیاهی به حساب می آید.

« آشنایی با انواع قارچهای خوراکی و جنبه های اقتصادی پرورش آن »

الف- قارچ دکمه ای

ب- قارچ صدفی

ج- قارچ چینی ، والواریلا

قارچ دکمه ای دارای عطر و طعم طبیعی و بسیار مطبوع می باشد، قارچ دکمه ای جزء قارچهای ساپروفیت می باشد که بر روی مخلوط کود حیوانی و بقایای گیاهی قابل پرورش می باشد، و قارچ صدفی بر روی بقایای گیاهی به خصوص کاه گندم و برنج رشد می کند و از لحاظ غذایی نیازمند سلولز، هِمی سلولزی و لیگنین می باشد و جزء قارچهای ساپروفیت می باشد. این قارچ از جمله قارچهای خوراکی است که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری پرورش می یابد و به علت هزینه کم و رشد آسان پرورش دهندگان قارچ امروزه به پرورش این قارچ روی آورده اند و قارچ چینی از جمله قارچهای خوراکی است که در مناطق گرمسیری و معتدل رشد می کند و بسیار خوشمزه است، بر روی کاه برنج به راحتی رشد کرده و چینیان اولین افرادی بودند که این قارچ را به روش مصنوعی بیش از 1000 سال پیش تولید نموده اند!

« تشخیص قارچهای خوراکی و سَمّی از یکدیگر»

قارچها در طبیعت بسیار فراوانند، که بعضی از آنها خوراکی و بعضی دیگر سَمّی می باشند. سوالی که معمولاً از یک قارچ شناس می شود این است که چگونه می توان قارچ سمی از قارچ خوراکی تشخیص داد. واقعیت امر این است که تشخیص قارچ سَمّی از قارچ خوراکی بسیار مشکل است در گذشته گفته می شد که قارچهای سَمّی در اثر قطعه قطعه شدن تغییر رنگ می دهند و هنگام طبخ اگر سکه نقره در مجاورت آنها قرار گیرد سکه سیاه می شود یا آنکه قارچهای سمی را حلزون نمی خورد و چنانچه با پیاز تماس پیدا کند پیاز قهوه ای رنگ می شود، این قضاوتهای عجولانه در تفکیک گونه های سمی و خوراکی نه تنها هیچ ارزشی ندارد بلکه گاهی سبب ایجاد مسمومیت های خطرناکی نیز می شود. قارچهای سمی یا خوراکیِ تازه سکه نقره یا پیاز را سیاه نمی کند بلکه قارچهای فاسد یا در حال فساد مواد گوگرد دار از خود تولید می نماید که موجب سیاه شدن بعضی از اجسام می گردد، همچنین وجود حلقه بر روی ساقه قارچ نیز نمی تواند دلیل خوراکی بودن آن باشد، زیرا قارچهای سمی آمانیتا نیز دارای حلقه می باشند. بهترین راه تشخیص قارچهای سمی و خوراکی از یکدیگر به خاطر سپردن صفات ظاهری می باشد و از مصرف قارچهایی که در خوراکی بودن آنها اطمینان وجود ندارد باید اجتناب کرد. مسمومیت قارچی فقط از طریق خوردن ایجاد می شود و هیچ قارچی از طریق لمس کردن انسان را مسموم نمی کند. از تعداد چهار هزار گونه قارچ شناسایی شده حدود 700 الی 800 گونه آنها خوراکی است و لکن تعداد گونه های قارچی سَمّی خیلی کم و محدود، 60 – 70 گونه می باشد.

« توانایی پرورش قارچ صدفی »

قارچ صدفی از جمله قارچهای خوراکی می باشد که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از رشد مطلوبی برخوردار است، در حال حاضر گونه های متعددی از قارچ صدفی شناخته شده است که از قدرت تولید بالا و کیفیت مناسبی برخوردار می باشد و در شرایط حرارتی بالا نیز رشد مطلوبی دارد. بسیاری از گونه های قارچ صدفی بر روی چوبهای پوسیده و یا در حال پوسیدن و بقایای چوبی از جمله خاک ارّه و ضایعات کاغذ، ساقه های سبز موز، پوست غوزه پنبه، کنجاله سویا و بسیاری از مواد لینگوسلولزی دیگر رشد می نماید.

کِشت قارچ صدفی در کشورهای آسیای جنوب شرقی اروپا و آمریکا بسیار رایج می باشد و در طول فصول رشد می توان آنرا پرورش داد. اغلب گونه های قارچ صدفی رشد مِسِلیومیِ بالایی دارد و به راحتی مواد سِلولزی را تجزیه می کند لذا قدرت ساپروفیتیِ بالایی دارد. از نظر تغذیه و رفع گرسنگی و نیز احیای اقتصاد کشاورزی در کشورهای در حال توسعه پرورش گونه های صدفی نسبت به سایر قارچ های خوراکی از اهمیت و امتیاز بالایی برخوردار است. هر ساله هزاران تُن مواد زائد کشاورزی در ایران سوزانده و یا دور ریخته می شود که این مواد در اکثر نقاط ایران به وفور یافت می شود. یکی از راهکارهای مناسب ارتقاع کیفی این مواد استفاده از آنها به عنوان بستر کِشت قارچ صدفی می باشد. لذا استفاده از این مواد به عنوان بستر قارچ یکی از بهترین راههای ایجاد فرصت های شغلی جدید می باشد و سبب کاهش آلودگی محیط زیست می گردد.

« مورفولوژی (شکل شناسی) قارچ صدفی »

قارچ صدفی دارای کلاهک و پایه می باشد که پایه آن معمولاً خیلی کوتاه است و رنگ آن نیز همانند رنگ کلاهک می باشد. کلاهک زمانیکه جوان است شبیه بادبزن می باشد اما به تدریج شکافهایی عمیق برداشته و تشکیل قسمتهای مستقلی را می دهد به گونه ای که قارچ خوشه ای شکل به نظر می رسد.

• در هوای گرم کلاهک قارچ نرم و سفید می شود

• در هوای سرد خاکستری رنگ می شود.

در قسمت زیرین کلاهک تیغه های متعدد بلند، متوسط و کوتاه و حتی خیلی کوتاه به صورت متناوب قرار دارد.

« شرایط زیست محیطی مناسب برای قارچ صدفی »

در میان عوامل فیزیکی درجه حرارت یکی از فاکتورهای لازم جهت تولید و پرورش قارچ می باشد ولی قارچ می تواند رِنج وسیعی از تغییرات درجه حرارت را تحمل نماید. در مرحله ریشه دوانی جهت رشد سریع مِسِلیوم درجه حرارت باید ثابت نگه داشته شود. که حرارت مطلوب در این مرحله 25 درجه سانتی گراد می باشد.( قارچ دکمه ای، 18 درجه سانتیگراد برای تولید اندام باردهی)

تشکیل اندام های باردهی در حرارت 15 تا 25 درجه سانتی گراد صورت می گیرد که بیشترین میزان آن در حرارت 18 تا 22 درجه سانتی گراد است.

در گونه پلوروتوس اُستراتوس حرارت مطلوب باید برای تشکیل اندام باردهی در حدود 16 درجه سانتی گراد می باشد. وجود CO2 یا دی اکسیدکربن، در مرحله ریشه دوانی موجب تحریک رشد مِسِلیوم قارچ می شود که غلظت 2 تا 28% علاوه بر آنکه سبب تحریک رشد مِسِلیوم می گردد باعث می شود قارچ صدفی در رقابت با سایر میکرواُرگانیسم ها (موجودات میکروسکپی در کمپوست) که نمی توانند غلظت بالای CO2 را تحمل نمایند پیروز شود.

تذکر: غلظت 5/37% CO2 مانع رشد مِسِلیوم می گردد. مِسِلیوم قارچ صدفی ادر است تحت شرایط نیمه هوازی (در غیاب اکسیژن زیاد) رشد می کند ولی برای تولید اندام باردهی باید اکسیژن کافی در اختیار قارچ قرار داده شود.

در مراحل اولیه تشکیل اندام باردهی نور مناسب اهمیت بسیار زیادی در افزایش محصول خواهد داشت. رطوبت مطلوب کمپوست قارچ صدفی 65 تا 70% و رطوبت مطلوب هوای داخل سالن (رطوبت نسبی اهمیت دارد) در حدود 85 تا 90% می باشد.

« احتیاجات غذایی قارچ صدفی »

از لحاظ غذایی قارچ صدفی نیاز به سلولز، همی سلولز و لِگنین دارد. در طبیعت اغلب گونه های قارچ صدفی روی اندام های زنده یا مُرده گیاهی که از نظر مواد غذایی و ویتامین ها فقیر می باشند رشد می کنند. برای رشد مِسِلیوم و تولید اندام باردهی قارچ مواد غذایی موجود در کاه گندم و جو ساقه های ذرت، کاغذ، خاک ارهّ و بقایای گیاهی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد، البته افزودن سایر موادِ غذایی مانند پروتئین، آرد سویا، سبوس گندم و برنج، نیترات سُدیم و یا کلسیم باعث تسریع رشد قارچ و افزایش کمّی و کیفی کحصول می گردد.

« آشنایی با چرخه زندگی قارچ صدفی »

قارچ صدفی در هنگام بلوغ تعداد زیادی اِسپُر تولید می کند که به طور متناوب آزاد می شود. این اِسپُرها از طریق باد پخش می شوند و در روی بستر مناسب جوانه می زنند و مِسِلیوم اولیه را به وجود می آورند. سلولهای مِسِلیوم اولیه تک هسته ای می باشد و از برخورد دو مِسِلیوم اولیه حاصل از دو اِسپُر مختلف، مِسِلیوم ثانویه حاصل می شود. مِسِلیوم ثانویه دو هسته دارد و به سرعت رشد نموده و گره های اولیه را به وجود می آورند. این گره یا دکمه ها با رشد خود اندام های باردهی را به وجود می آورند.

« آشنایی با انواع قارچهای صدفی »

قارچ صدفی متعلق به رده بازیدیو مسیت ، راسته آگاریکالز ، خانواده آگاریکاسه و جنس پلوروتوس می باشد. گونه های این قارچ متفاوت می باشد که اغلب آنها رشد مِسِلیومی بالایی داشته، به راحتی مواد سلولزی را تجزیه می نماید.

در ذیل با برخی از این گونه ها آشنا می شوید:

1- پلوروتوس اِستِراتوس : این قارچ یکی از بهترین گونه های شناخته شده در بین قارچهای صدفی می باشد و در سطح تجاری روی چوب و کاه و کلوش غلات و سایر بقایای گیاهی کِشت داده می شود. باردهی قارچ در طبیعت در کشورهای معتدل در فصول پاییز و زمستان که حرارت زیر 16 درجه سانتی گراد است صورت می گیرد.

2- پلوروتوس فُلوریدا : این قارچ را اولین بار در سال 1975 در مناطق نیمه گرمسیری فلوریدا آمریکا گزارش کردند. این گونه از نظر شکل ظاهری مانند گونه اُستراتُس محصول بیشتری داشته و قادر است شرایط حرارتی بالایی را تحمل نماید. (قارچ اُستراتُس ــ صدف درخت هم گفته میشود.)

3- پلوروتوس اِرینجی : این قارچ به طور طبیعی در جنوب اروپا، مناطق مرکزی آسیا و آفریقای جنوبی رشد می کند و به صورت انگل روی ریشه بعضی از گیاهان خانواده چتریان (هویج) رشد می کند. این گونه تا کنون فقط در سطوح آزمایشگاهی کِشت شده است، بوی دلپذیر و کیفیت پُخت مناسب آن را در ردیف مرغوبترین گونه های پلوروتوس قرار داده است. در بازارهای اسپانیا، افغانستان، مراکش، هندوستان و ایران به صورت تازه و خشک یافت میشود.

4- پلوروتوس سیستیدیوسوس : این قارچ در کشور تایوان به فراوانی کِشت شده و به صدف تابستانی مشهور است. متاسفانه این قارچ بوی تندی داشته و باب طبع بسیاری از مصرف کنندگان نمی باشد.

5- پلوروتوس فِلابِلاتوس : روش کِشت این قارچ را از هندوستان گزارش نموده اند، لکن اطلاعات کافی در مورد خصوصیات زراعی و امکان کِشت آن در سطح تجاری در دست نیست.

6- پلوروتوس کورنوکوپی : این قارچ دارای رنگ زرد می باشد و از سایر گونه های پلوروتوس قابل تشخیص است، کِشت ان فقط در سطوح آزمایشگاهی انجام یافته است و در طبیعت روی چوب درختان بلوط، انجیر، راش و غیره این قارچ رشد می نماید.

7- پلوروتوس ساپیدوس : این گونه ها از لحاظ شکل ظاهری با سایر گونه های پلوروتوس اختلاف دارد. اما مزه آن شبیه قارچ صدفی اُستراتُس می باشد. اِسپُرهای این قارچ دارای رنگ بنفش روشن است در حالیکه در گونه اُستراتُس اِسپُرها دارای رنگ سفید می باشد.

8- پلوروتوس ساجِرکاجو (قارچ صدفی دینگِری ): این قارچ را اولین بار جان دیک و کاپور در سال 1976 در هندوستان از طبیعت جمع آوری نمودند و از آن کِشت خالص تهیه کردند. در مقایسه با سایر گونه های خوراکیِ پلوروتوس این گونه بسیار مرغوب تشخیص داده شده است. این قارچ به علت رشد آسان و باردهی عالی و شکل و مزه خوب به سرعت به صورت یک گونه تجاری در بسیاری از کشورها به خصوص آسیای جنوب شرقی مورد بهره برداری قرار گرفت.

« شناسایی اصول تهیه بذر قارچ صدفی »

قارچها نیز مانند گیاهان به روش جنسی و هم به روش غیرجنسی تکثیر می شوند، در روش جنسی به جای بذر تولید اِسپُر می نماید و این اِسپُر دارای نیمی از صفات کلی قارچ بوده و وقتیکه دو اِسپُر غیر همجنس ولی سازگار کنار هم قرار می گیرند می توانند تولید اندام باردهی نمایند این روش تکثیر ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهد بنابراین در کارگاههای تولیدی از این روش جهت تولید قارچ استفاده نمی کنند. فقط در آزمایشگاه جهت تهیه سَویه های مناسب و مقاوم و پرمحصول از این روش استفاده نموده و پس از تست به روش غیر جنسی برای تکثیر استفاده می کنند. در روش تکثیر غیر جنسی از مِسِلیوم که توسط کِشت بافت تهیه شده استفاده می گردد. برای تولید اسپان قارچ یک آزمایشگاه مورد نیاز است. فاصله آزمایشگاه و سالن پرورش حداقل 500 تا 600 متر باید باشد تا آلودگی ایجاد نشود. هنگام احداث آزمایشگاه جهت باد هم باید در نظر گرفته شود اگر واحد تهیه کمپوست هم داشته باشیم نباید جهت وزش باد از سالن های نگه داری کمپوست به طرف آزمایشگاه باشد.

« نحوه تهیه مایع قارچ »

تولید بذر باید در شرایط کاملاً استریل انجام بگیرد . قارچ همانطور که گفته شد از بافت قارچ و گاهی اوقات نیز از اسپر استفاده می شود . برای تهیه مایع قارچ (مسلیوم) در آزمایشگاه کاملاً استریل یک نمونه از قارچ سالم را از بستر کشت انتخاب کرد یم را در الکل خالص فرو برده و به سرعت از روی شعله عبور می دهیم تا ضدعفونی گردد سپس تکه های بسیار نازکی از بافت درونی آن را جدا نموده و روی محیط کشت قرار می دهیم

« شناسایی اصول نگهداری سَویه »

در مورد تهیه سویه 3 روش شناخته شده است:

1- روش کشت توده اسپر

2- روش کشت بافت

3- روش کشت مِسِلیوم

با کشت متوالی مسلیوم بر روی محیط کشت های مناسب طی سالهای طولانی اسپان سَویه مورد نظر را می توان تهیه نمود. فراهم نمودن سویه به روش کشت اسپُر فقط زمانی امکان پذیر است که قبل از استفاده وسیع با سویه مادر مقایسه و در صورت مطلوب بودن اقدام به تهیه بذر یا اسپان شود، اینچنین کشتهایی که از کشت اسپُر ناشی شده اند ممکن است اختلافات ژنتیکی متعددی از خود نشان دهند.

در کشت بافت یک قطعه کوچک از اندام باردهی قارچ در شرایط کاملاً استریل جدا شده، روی محیط کشت منتقل می شود. مسلیوم حاصل می تواند برای تولید بذر در دوره های متعدد استفاده شود. تجدید کشت مسلیوم باید هر 3 ماه یکبار انجام شود.

ضروری است در هنگام انتقال مِسلیوم بعضی از خصوصیات ظاهری آن مانند شکل کُلُنی، کُرکی یا پنبه ای شکل بودن آن و چگونگی رشد مسلیوم به دقت کنترل شود.

« آشنایی با بذر قارچهای خوراکی »

آن بخش از اندام های قارچ را که به پرورش دهندگان هنگام کشت در بستر مورد استفاده قرار می دهند در اصطلاح اسپان می گویند که مساوی بذر در گیاهان آلی در نظر گرفته می شود.

در واقع اسپان انتقال عضوی از بافت قارچ در شرایط استریل بر روی دانه گندم یا غلات دیگر می باشد. کیفیت بذر پایه و اساس موفقیت در تولید قارچ خوراکی است. چنانچه بذر یا اسپان فاقد کیفیت مطلوب باشد، موفقیتی در کشت قارچ حاصل نخواهد شد هرچند سایر شرایط کاملاً مهیا باشد.

در گذشته قارچ کاران برای تهیه اسپان با برداشت آنکه، بر روی قسمتی از خاک اراضی که قارچ در آن به طور طبیعی رشد کرده بود به مقداری که فکر می کردند مسلیوم قارچ در آن وجود دارد برمی داشتند و سپس آن را روی بستری که از پیش آماده شده بود پخش کرده و پس از اینکه مسلیوم کاملاً سطح بستر را می پوشاند از ان برای مایه کوبی سایر بسترها استفاده می کردند.

از آنجا که روش فوق از کشت خالص قارچ استفاده نمی شد و شرایط نیز استریل نبود، در هنگام استفاده از اسپان بسیاری از آفات و امراض نیز همراه با اسپان بر روی بسترها منتقل شده و خسارت ایجاد می کردند. اولین بذر اسپان ناشی از کشت خالص قارچ در سال 1905 در آمریکا تولید و جایگزین سیستم قدیمی تولید بذر شده و در حال حاضر تهیه اسپان در سراسر دنیا با استفاده از کشت های خالص قارچ صورت می گیرد.

تولید انبوه بذر به کار می روند کاملاً استریل شده و پس از انتقال بذر بر روی بستر نیز به منظور جلوگیری از آلودگی هوای مورد نیاز در سالن های پرورش از درون فیلترهای خاص عبور داده می شوند.

در سال 1931 سیندن، غلات را به عنوان ماده مناسب برای تولید بذر قارچ معرفی کرد.

مسلیومی که روی دانه غلات رشد می کرد، راحتتر روی بستر پخش شده و به خوبی با آن مخلوط می شود. قبل از استفاده از دانه های غلات، از کود اسبی کمپوست شده و ساقه توتون به عنوان محیط کشت مورد استفاده قرار می گرفت. اسپان های تهیه شده به وسیله بذر غلات به علت قرار داشتن مسلیوم قارچ در سطح اسپان ممکن بود در اثر مقدار کمی از آمونیاک تولیدی در کمپوست از بین برود در صورتیکه در اسپان های تولید شده از کود اسب به دلیل رشد مسلیوم در درون کود، کاملاً از بین رفته و پس از تبخیر آمونیاک از بستر می توانستند دوباره رشد کرده و بستر را بپوشانند.

« شناسایی اصول تهیه اسپان قارچ با کود اسب »

کود اسبی کمپوست شده کاملاً شسته می شود تا بعضی از مواد موجود در آن که مانع رشد مسلیوم قارچ می شوند از آن خارج شوند. آب اضافی کمپوست را خارج کرده و پس از آنکه رطوبت آن حدود 60% رسید آن را در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی پلی پروپلین ریخته و کمی استریل می کنند. درِ شیشه ها یا کیسه های پلاستیکی را با درپوش پنبه ای بسته و در حرارت 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت در اتوکلاو استریل می نمایند. پس از سرد شدن با استفاده از کشت خالص قارچ مایه زنی می شود و در محل مناسب و تاریک اَنکوباتور در حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد نگهداری می شود و پس از 2 هفته قارچ رشد نموده و اسپان آماده مصرف می گردد. از این بذر به عنوان ماده تلقیح برای کیسه ها و شیشه های دیگر نیز می توان استفاده نمود.

« اصول تهیه اسپان قارچ با استفاده از بذر غلات »

در این روش 10 کیلوگرم گندم را به مدت 15 دقیقه در 15 لیتر آب می جوشانند، شعله را خاموش نموده و اجازه می دهند تا دانه های گندم 15 دقیقه دیگر داخل آب جوشیده باقی بمانند به این ترتیب دانه گندم کاملاً نرم می شود. گندم ها را داخل یک صافی یا اَلک می ریزند تا آب اضافی از آن خارج شود، سپس آن را روی یک تکه پارچه یا کاغذ روزنامه پهن نموده تا خنک شود و آب موجود در سطح آنها تبخیر گردد، در این هنگام مقدار 120 گرم سولفات کلسیم ئیدراته و 30گرم کربنات کلسیم را به دانه ها اضافه نموده و خوب مخلوط می نمایند. سولفات کلسیم از بهم چسبیدن دانه ها جلوگیری می کند و کربنات کلسیم PH مناسب را فراهم می آورد.

دانه های آماده شده در شیشه های نیم متری یا کیسه های پلاستیکی می ریزند (در هر کیسه یا هر شیشه حدود 250 گرم گندم جوشیده) و سپس درپوش پنبه ای را گذاشته و آنرا در اتوکلاو در دمای 121 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت استریل می نماییم سپس شیشه های حاوی دانه گندم را با کشت خالص قارچ مایه کوبی کرده و در محیط تاریک با حرارت 22 تا 24 درجه سانتیگراد به مدت 2 هفته نگهداری می نمایند تا مسلیوم قارچ سطح دانه ها را بپوشاند. برای این منظور از سایر دانه های غلات مانند جو، ارزن، سورگُم و ... نیز می توان استفاده نمود. پرلیت ماده ای است که در 1000 درجه سانتیگراد افزایش حجم پیدا می کند.

مواد لازم برای تهیه اسپان در این روش عبارتند از:

1- پرلیت به مقدار 1450 گرم، 2- سبوس گندم 1650 گرم، 3- سولفات کلسیم 200 گرم، 4- کربنات کلسیم 50 گرم، 5- آب به مقدار 665 میلی لیتر.

پس از مخلوط کردن این مواد آنها را داخل شیشه های نیم متری ریخته و استریل می نمایند. بقیه مراحل مشابه روش تهیه اسپان با بذر غلات می باشد. اسپان تهیه شده با این روش به نسبت ارزان بوده و به مدت زمان طولانی تری قابل نگهداری می باشد

« آشنایی با مفهوم کود کمپوست »

به مخلوط بقایای حیوانی (کود حیوانی) و بقایای گیاهی (کاه و کلوش) کود کمپوست گفته می شود.

در شیوه های سنّتی پرورش قارچ، کود اسبی کمپوست شده مناسبترین بستر قارچ را تشکیل می داد. این بسترها قادر به تامین حدود زیادی از مواد غذایی مورد نیاز قارچ می باشد، به همین دلیل کاربرد وسیع آنها نتیجه بسیار مطلوبی داشت. در حال حاضر از سایر مواد به ویژه بقایای گیاهی و مواد زائد سلولزدارِ کارخانجات قند (نیشکر، چوب، کاغذ، ...) برای تهیه کمپوست قارچ در دنیا استفاده می شود و نتیجه مطلوبی نیز در بر دارد. بر اثر فعالیت میکروارگانیسم های درون کود حیوانی، پروتئین ها و کربوهیدراتها و املاح معدنی موجود در آن به شکل قابل جذب برای قارچ در می آیند. مسلیوم ها در طول رشد خود نیاز به لِگنین فراوانی دارند که به وسیله کاه موجود در کمپوست تامین می شود، بر اثر تجزیه سلولز نیز ویتامین های مورد نیاز قارچ فراهم می شود.

کمپوست سازی برای پرورش قارچ خوراکی 3 هدف اساسی را تعقیب می کند:

1- تبدیل کود اسبی و کاه و کلوش به موادی که بیشتر برای رشد قارچ خوراکی دکمه ای مناسب باشد نه برای سایر میکروارگانیسم هایی که در محیط وجود دارند.

2- ایجاد محیط مناسب برای رشد میکروارگانیسم ها که به رشد قارچ خوراکی کمک می نمایند.

3- حرارت بالایی که در نتیجه تخمیر درون کمپوست ایجاد می شود باعث از بین رفتن اغلب پاتوژن ها و آفات مضر می گردد.

« مواد و نحوه به عمل آوردن کود کمپوست »

الف- مواد اصلی: مواد اصلی مورد نیاز جهت تهیه کمپوست قارچ دکمه ای عبارتند از کاه و کلوش گندم همراه با کود اسبی یا بدون آن. البته در صورت عدم دسترسی به کاه و کلوش گندم می توان از ساقه و سایر غلات مانند جو، ذرت، باگاس نیشکر و ... نیز استفاده نمود.

هدف اصلی استفاده از این مواد تامین سلولز، همی سلولز، لِگنین مورد نیاز قارچ می باشد. از کاه و کلوش برنج در این مورد کمتر استفاده می شود زیرا این مواد زود تجزیه می شوند و عناصر غذایی مورد نیاز قارچ زودتر از دسترس خارج می شود.

استفاده از کاه و کلوش گندم برای تهیه بستر اولین بار در سال 1944 توسط دانشمندی لهستانی به نام تریشو صورت گرفت. باید دقت نمود که استفاده از کاه و کلوش باران نخورده، برای کشت قارچ مناسب تر می باشد. کلوشهایی برای بستر قارچ مناسب تر می باشند که رنگ زرد براق خود را زیاد از دست نداده باشند و بیش از یک سال از عمر آنها گذشته باشد و استحکام بافت آنها حفظ شده باشد. چنانچه رشته های کاه و کلوش بلند باشند قبل از تهیه کمپوست باید آنها را خورد نمود زیرا در غیر این صورت به علت زیاد بودن فاصله بین قطعات، رطوبت خود را سریع از دست می دهند و عمل تخمیر دیرتر صورت می گیرد ولی زمانیکه کاه خورد شده باشد فشردگی هنگام تهیه کمپوست افزایش یافته و تراکم بیشتر می شود، در نتیجه رطوبت دیرتر از بین می رود و عمل بی هوازی افزایش یافته و کمپوست سازی سریعتر می شود.

ب- مکمل های غذایی: به منظور کمک به تبخیر و بهبود کیفیت کمپوست باید از مکمل های غذایی استفاده نماییم که مهمترین آنها عبارتند از کودهای حیوانی مانند کود اسبی و کود مرغی که این مواد ناپایدار می باشند و زودتر تجزیه می شوند که علاوه بر تامین مواد غذایی در تراکم نهایی حجم کمپوست موثر می باشند و میزان ازُت در این کودها از 1 تا 5 درصد متفاوت می باشند.

*تذکر: کود گاوی برای کمپوست استفاده نمی شود، زیرا زود تجزیه نمی شود و پایدار هستند.

کود اسبی برای تهیه کمپوست استفاده می شود، باید به همراه کاه و کلوش گندم، جو یا برنج که به عنوان بستر حیوان مصرف می شود در فواصل کوتاه جمع آوری گردد. کود مواد مصرفی نباید همراه با خاکروبه یا مخلوط با کود سایر حیوانات باشد، همچنین همراه کود نباید آب زیادی وجود داشته باشد زیرا در غیز این صورت عمل کمپوست سازی رضایت بخش نمی باشد.

ج- مواد غذایی کنستانتره: این مواد غالباً در جیره غذایی حیوانات مصرف می شوند و شامل سبوس گندم، سبوس جو، پوسته برنج و مواد غذایی حاصل از دانه های ذرت، سویا و گندم و کنف می باشد. این ترکیبات حاوی دو ماده ازُت و کربوهیدرات می باشند که به تدریج احتیاجات قارچ را تامین می نمایند. ازت موجود در این مواد از 3 تا 12 درصد متغیر می باشد. میزان روغن و سایر عناصر و املاح معدنی موجود در بعضی از این مواد کنستانتره روی ارزش غذایی قارچ اثر می گذارد.

د- کودهای ازُته: از کودهای شیمیایی ازُته مانند: 1- سولفات آمونیوم، 2- اوره، 3- نیترات کلسیم، 4- آمونیوم و غیره در تهیه کمپوست می توان استفاده نمود، که ازت موجود در این مواد به سرعت آزاد شده و موجب تسریع در رشد قارچ می شود.

هـ- املاح معدنی:ترکیباتی مانند: 1- سوپرفسفات کلسیم، 2- کربنات کلسیم و 3- سولفات کلسیم ئیدراته به عنوان املاح معدنی در تهیه کمپوست استفاده می شود، که باعث خنثی شدن چربیها می شود و از لزج شدن و بهم چسبیدن کمپوست جلوگیری می نمایند.

« آشنایی با فرمولبندی کمپوست »

یک الگوی ثابت و استاندارد در سراسر دنیا برای تهیه کمپوست قارچ وجود ندارد، هدف اساسی از فرمولبندی کمپوست ایجاد تعادل بین کربن و ازُت موجود در کمپوست می باشد.

میزان ازُت موجود در کمپوست در مرحله شروع کمپوست سازی حدود 5/1% وزن خشک مواد است و نسبت کربن به ازُت برابر 1 : 25 تا 30 می باشد در حالیکه در پایان مراحل آماده سازی کمپوست مقدار ازُت 2 تا 3/2% بوده و نسبت کربن به ازُت در کمپوست 1 : 17 می باشد.

برای پرورش قارچ دکمه ای از دو نوع کمپوست استفاده می شود:

الف- کمپوست طبیعی: به کمپوستی که مخلوطی از کاه و کود اسبی تهیه شود اصطلاحاً کمپوست طبیعی می گویند.

به عنوان مثال..کود اسبی به مقدار 1 تُن، سبوس گندم 350 گرم، اوره 3 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 30 تا 40 کیلوگرم.

تذکر: به جای اوره می توان 100 تا 110 کیلوگرم کودمرغی استفاده نمود.

کمپوست طبیعی تهیه شده از کود اسبی به علت ارزانی هنوز در کشورهای آمریکا و اروپا طرفداران زیادی دارد. اِشکال اساسی در کمپوست طبیعی اختلاف در کیفیت آن است، که باعث تاثیرات نامطلوب روی محصول خواهد شد، همچنین چنانچه در مراحل تهیه کمپوست دقت لازم صورت نگیرد و کمپوست یکنواخت بدست نیاید و عمل ضدعفونی به دقت انجان نشود، دمای درون بستر افزایش می یابد و تاثیر نامطلوب روی رشد مسلیوم می گذارد و علاوه بر این محیط مناسبی برای فعالیت آفات و بیماریها می شود.

ب- کمپوست مصنوعی: به کمپوستی که مواد پایه آن را کاه و کلوش تشکیل می دهد کمپوست مصنوعی گفته می شود.

برای تهیه کمپوست مصنوعی فرمولهای متعددی ارائه شده که تنوع آنها به مراتب بیشتر از کمپوستهای طبیعی می باشد که به عنوان مثال با بعضی از این فرمولها آشنا می شوید.

کاه و کلوش گندم به مقدار 300 کیلوگرم، سبوس گندم 5/22 کیلوگرم، اوره 5 کیلوگرم، نیترات کلسیم و آمونیوم به مقدار 4 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 88 کیلوگرم.

فرمول زیر در کشت صنعتهای پرورش قارچ در ایران از کارایی مناسبی برخوردار می باشد. کاه و کلوش گندم 6 تُن، کودمرغی 3500 کیلوگرم، اوره 100 کیلوگرم، فلاس 100 کیلوگرم، سولفات کلسیم ئیدراته به مقدار 400 کیلوگرم.

« مزایای کمپوست مصنوعی »

کمپوست مصنوعی نه تنها از نظر کیفیت قابل مقایسه با کمپوست طبیعی است بلکه در بعضی موارد نیز محصول بیشتر با کیفیت بالاتری از آن بدست می آید که این افزایش محصول بیشتر به دلیل هوادهی مطلوبی است که در بستر بوجود می آید با گسترش صنعت تولید قارچ و کمبود کود اسبی برای تولید کمپوست بر اهمیت کمپوست مصنوعی افزوده شد و استفاده از کمپوست مصنوعی در بسیاری از کشورها به ویژه خاورمیانه رواج روزافزونی یافته است. این کمپوست از نظر کیفیت و بافت تا حدود زیادی یکنواخت بوده و شرایط مطلوبی را برای توسعه مسلیوم قارچ ایجاد می نماید. البته در صورت کاهش رطوبت هوا کمپوست نیز سریعتر خشک می شود.

به تجربه مشاهده شده است که مخلوط مساوی از کود طبیعی و کود مصنوعی دارای بافت فیزیکی بسیار مطلوبی خواهد بود و پس از بذر پاشی یا عمل تلقیح در بستر افزایش غیر طبیعی دما دیده نمی شود و کمپوست نیز به سرعت خشک نمی شود.

« روشهای تولید کود کمپوست »

2 روش عمده برای تولید کمپوست وجود دارد:

الف- روش دراز مدت : یک روش قدیمی و اولیه بوده و برای تولید کمپوست به منظور کشت قارچ در سطح تجاری مناسب نیست. البته به علت گرانی تکنولوژی روش کوتاه مدت، در بیشتر کشورهای آسیایی هنوز از روش دراز مدت برای تهیه کمپوست استفاده می گردد. تهیه کمپوست با این روش دارای مراحل ذیل می باشد:

1- خیس کردن کاه و کلوش: اولین گام در تهیه کمپوست خیس کردن کاه و کلوش می باشد در این روش کلوش مصرفی را به صورت لایه نازک در سطح سوله پخش می نمایند و با پاشیدن آب فراوان بر روی آن طی مراحل مختلف آن را خیس می نمایند به نحوی که کاملا اشباح از آب شود و نتواند آب بیشتری را جذب نماید، به این ترتیب در این مرحله رطوبت کاه به 75% می رسد. یک تُن کاه خشک تقریباً نیاز به 5000لیتر آب برای رسیدن به نقطه اشباح دارد.

2- مخلوط کردن و قالب زدن کمپوست: مرحله دوم کار پس از خیس نمودن کاه و کلوش اضافه کردن تمام مکملهای غذایی به جز پودر سنگ گچ به کمپوست می باشد که باید به صورت یکنواخت در سطح کاه انجام شود که این مواد باید به خوبی مخلوط شود، پس از مخلوط نمودن مکملهای غذایی با کمپوست، مخلوط را به صورت یک توده به ارتفاع 1 متر و عرض 1 متر روی هم انباشته می نمایند که در اصطلاح این عمل را قالب زنی نام دارد.

در مرکز کمپوست حرارت 59 الی 60 درجه می باشد.

عمل قالب زنی می‌‌تواند با دست یا به کمک قالبهای مخصوص و با استفاده از تراکتور صورت بگیرد. اندازه ابعاد قالب کمپوست بستگی به اندازه قطعات کاه و کلوش و دمای هوا دارد.

هر چه قطعات کاه و کلوش بزرگتر باشد و هوا سردتر باشد نیاز به قالب های بزرگتر می باشد ( 1 × 5/1 ).

3- برگرداندن کمپوست: به منظور بدست آوردن کمپوستِ مناسب و اطمینان از تأمین درجه حرارت مطلوب ( 70 تا 75 درجه سانتی‌گراد)ضروری می باشد. همچنین برای جلوگیری از عمل تخمیر زیاد کمپوست و تامین مواد غذایی مورد نظر باید طی مراحل تهیه کمپوست چندین مرحله عمل قالب زنی و برگرداندن کمپوست صورت گیرد.

« مراحل به عمل آوری کمپوست به روش دراز مدت »

1- روز اول: خیس نمودن کاه و کلوش، مخلوط کردن مکمل های غذایی و انباشته نمودن کمپوست.

2- روز چهارم: اولین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.

3- روز هشتم: دومین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.

4- روز دوازدهم: سومین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.

5- روز شانزدهم: چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست و قالب زنی مجدد کمپوست.

6- روز بیستم: آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست.

در این روش به جز پودر سنگ گچ را در سومین و چهارمین مرحله زیر و رو کردن کمپوست به مقدار کافی اضافه می نمایند.

در آخرین مرحله زیر و رو کردن کمپوست 20 لیتر محلول آب حاوی 40 میلی لیتر سمّ مالاتیون روی کمپوست می پاشند تا آفات و حشرات درون کمپوست از بین بروند.

** البته از سموم دیگر مانند: 1- دیازیون، 2- گوزاتیون (آزینفوس متیل)، 3- ملاتیون، 4- آترازول، 5- لیندین، 6- تیونازین، 7- دروسپان می توان به این منظور استفاده نمود. ** ــ حشره کش هستند ــ

* از سنگ گچ برای گرفتن رطوبت اضافی و جلوگیری از بهم چسبیدن کمپوست استفاده می شود.

* برای کمپوستهای طبیعی آخرین مرحله برگرداندن کمپوست به جای روز بیستم روز شانزدهم میباشد.

« شناسایی اصول روش کوتاه مدت تهیه کمپوست »

این روش دارای 2 مرحله می باشد:

1- مرحله اول: مانند مراحل اولیه روش دراز مدت می باشد با این تفاوت که اولین مرحله برگرداندن کموست در روز سوم انجام می گیرد، و مراحل دوم و سوم برگرداندن کمپوست به ترتیب در روزهای ششم و نهم یا دهم تهیه کمپوست صورت می گیرد. در مرحله سوم برگرداندن کمپوست سنگ گچ به مواد اضافه می شود و آماده برای فاز دوم می باشد.

2- مرحله دوم،مرحله پیک حرارتی (پاستورازیسیون): هدف از این مرحله تامین شرایط مناسب برای فعال شدن میکرواُرگانیسم های گرما دوست و پاستوریزه نمودن کمپوست می باشد. در این مرحله کمپوست و هوای اطراف آن را حرارت می دهند تا دما به 60 درجه سانتیگراد برسد، در نتیجه کلیه اُرگانیسم های مضّر از بین می روند.

نحوه پاستورازیسیون کمپوست:

برای پاستوریزه نمودن کمپوست ابتدا قفسه ها و جعبه ها را با کمپوست تهیه شده و در اتاق پاستورازیسیون به فاصله 20 سانتیمتر روی هم قرار می دهند به گونه ای که جریان هوا و بخار از میان آنها به راحتی عبور نماید. به تدریج بر اثر فعالیت میکروبی درون کمپوست حرارت به تدریج افزایش می یابد. در این هنگام باید درهای اتاق کاملاً بسته باشد تا از خروج حرارت جلوگیری به عمل آید. درجه حرارت کمپوست در این فعل و انفعالات می تواند به حدود 52 تا 54 درجه سانتیگراد برسد، باید مراقب بود که درجه حرارت در تمامی قفسه های حاوی کمپوست به طور یکنواخت ایجاد شود. کمپوست را به مدت 2 تا 4 روز در دمای 52 تا 54 درجه سانتیگراد نگه می دارند، سپس درجه حرارت را به طور مصنوعی به وسیله بخار آب گرم به 59 الی 60 درجه سانتیگراد افزایش می دهند، پس از 8 ساعت به تدریج هر 2 ساعت 2 تا 3 درجه از درجه حرارت کاسته می شود تا مجدداً دما به 52 تا 54 درجه سانتیگراد برسد.

** سپس کمپوست برای 5 روز در این حرارت نگه داری می شود تا آمونیاک موجود در آن کاملاً از بین برود. در این هنگام کمپوست را خنک کرده تا حرارت آن به 24 تا 25 درجه سانتیگراد کاهش یابد. در تمام این مراحل باید رطوبت نسبی کافی در اطراف کمپوست وجود داشته باشد تا از خشک شدن سطح آن جلوگیری به عمل آید.

به تازگی روشهای جدیدی ارائه شده مانند استفاده از تونل.

مراحل پاستورازیسیون درون محیطی مسدود به نام تونل پاستورازیسیون با اتاق اتاق عمل آوری صورت می گیرد. این روشها در کشورهای پیشرفته مانند ایتالیا و فرانسه و هنلد با موفقیت مورد استفاده قرار می گیرد.

در این روش پس از آماده نمودن کمپوست در مرحله اول به روش کوتاه مدت کمپوست را درون تونل پاستورازیسیون انباشته می کنند، سپس در و پنجره و هواکش ها را بسته و از ورود هوای آزاد به اتاق کاملاً جلوگیری به عمل می آید، سپس با ورود بخار آب گرم دمای هوای تونل را به 57 تا 58 درجه سانتیگراد می رسانند، در این هنگام دمای درون کمپوست به حدود 62 تا 63 درجه سانتیگراد خواهد رسید. پس از 4 تا 8 ساعت هوای تازه را وارد اتاق می نمایند تا درجه حرارت به تدریج به 46 تا 48 درجه سانتیگراد کاهش یابد و به مدت 4 تا 6 روز در این دما نگه داشته می شوند تا مراحل رسیدن کمپوست تکمیل شود. پس از رسیدن کمپوست درجه حرارت تا سطح 24 تا 25 درجه سانتیگراد کاهش می دهند. در این هنگام کمپوست آماده بذرپاشی می شود.

« کمپوست آماده دارای خصوصیات زیر می باشد »

• رنگ کمپوست قهوه ای تیره می باشد و هیچ اثری از آمونیاک در آن مشاهده نمی شود.

• کمپوست باید فاقد هر نوع بوی نامطبوع باشد.

• PH کمپوست باید خنثی یا نزدیک به خنثی باشد.

• رشته های کلوش درون کمپوست باید تُرد و شکننده باشد.

• رطوبت کمپوست باید در حد مطلوب باشد. برای اطمینان از این امر می توان مقداری از کمپوست را در مُشت گرفته و آن را فشار داد، چنانچه چند قطره آب از آن خارج شد رطوبت کافی است ولی اگر مقدار رطوبت کم باشد باید روی آن را آب پاشید تا رطوبت آن به حد مطلوب برسد. کمپوست آماده باید هرچه سریعتر مصرف شود زیرا انباشته نمودن کمپوست به مدت طولانی موجب فساد و خراب شدن آن می شود.

« آشنایی با روشهای آماده سازی بستر »

الف- آماده سازی بستر در سطح زمین: در این روش احتیاج به فضای زیادی می باشد. از اشکالات دیگر این روش، خشک شدن سطح بستر می باشد که برای جلوگیری از آن باید سطح بستر با پلاستیک پوشیده شود تا رطوبت نسبی لازم در هوای اطراف آن تامین گردد.

ب- روش قفسه ای: در این روش سالن های پرورش قارچ را با قفسه های متعدد طبقه بندی می کنند. چهارچوب قفسه ها معمولاً از چوب یا استیل ساخته شده و صفحات آنها چوبی یا توری می باشد. حدّ فاصل هریک از قفسه ها حداقل نیم متر است(50 سانتیمتر) و پایین ترین طبقه هر قفسه حداقل باید 20 سانتیمتر از زمین فاصله داشته باشد.

در صورت استفاده از کمپوست سنگین ضخامت آن نباید بیشتر از 20 سانتیمتر باشد و اگر کمپوست سبک استفاده می شود می توان ضخامت کمپوست را 25 تا 30 سانتیمتر در نظر گرفت. در این روش عمل پنجه دوانی بذر و مرحله رشد قارچ در یک سالن اجرا می شود.

ج- روش جعبه ای: در این روش از جعبه های ارزان قیمت استفاده می شود که این جعبه ها را می توان از مغازه ها تهیه کرد یا با چوب ساخت. در این روش جعبه ها را با کمپوست پُر می نمایند و پس از بذرپاشی داخل اتاقی روی هم می پوشانند و جعبه ها را به اتاق رشد منتقل می نمایند.

جعبه های مصرفی نباید زیاد بزرگ باشند، جعبه هایی به ابعاد 15×50×100 سانتیمتر بسیار مناسب می باشد. جعبه ها باید از چوب محکم درست شده باشند و به منظور تهویه بهتر کمپوست و خروج آب اضافی باید در کف جعبه ها در محل اتصال تخته ها شکافی به عرض 1 تا 5/1 تعبیه شود.

در چهارگوش جعبه پایه هایی قرار می دهند تا هنگام چیدن جعبه ها روی هم فضای کافی در بین آنها ایجاد شود، پایه های استفاده شده به ارتفاع 15 سانتیمتر می باشد، این فضا در هنگام برداشت قارچ استفاده می شود.

این جعبه ها ظرفیت حدود 25 تا 35 کیلوگرم کمپوست را دارد.

د- روش کیسه ای: روش رایجی است. با توجه به گران بودن جعبه ها و هزینه زیاد جایگزینی جعبه های سالم به جای جعبه های شکسته می توان از کیسه های پلاستیکی به عمق 45 سانتیمتر استفاده کرد.

کیسه ها معمولاً ظرفیتهای متفاوتی دارند، در حدود 25 کیلوگرم ظرفیت آنها می‌باشد. کیسه‌ها را معمولاً بصورت قفسه‌ای یا در کف اتاق پهلوی هم قرار می‌دهند. استفاده از سیستم قفسه‌ای با صرفه‌تر می‌باشد، زیرا چیدن قفسه‌ها در کف اتاق باعث می‌گردد از کل فضای اتاق استفاده مطلوب بعمل نیاید، با توجه به آنکه قطر کمپوست در روش کیسه‌ای معمولاً زیاد می‌باشد ممکن است دمای درون آن افزایش یافته و باعث ایجاد خسارت گردد. به همین دلیل، استفاده از این روش بیشتر در مناطق خنک و یا در شرایطی که درجه حرارت قابل کنترل می‌باشد قابل توسعه می‌باشد

« شناسایی اصول کاشت اسپان قارچ در بستر »

بذرکاری در بستر عبارت از افزودن مسلیوم قارچ به بستر آماده شده می‌باشد. برای بدست آوردن نتیجه مطلوب باید به نکات ذیل توجه کرد:

الف) بذر قارچ باید بوسیله آزمایشگاههای مطمئن تهیه شود.

ب) بذر قارچ باید از سویه‌های مناسب انتخاب و تهیه شده باشد.

ج) بذر موردنظر باید تازه بوده و دانه‌های غلات کاملاً با مسلیوم قارچ پوشیده شده باشد.

د) بذر مورد نظر باید عاری از هرگونه آلودگی قارچی و باکتریایی باشد.

میزان بذر مصرفی نسبت به شرایط مختلف متفاوت می‌باشد. بطور متوسط مقدار 200 تا 250 گرم بذر برای مصرف در جعبه یا یک متر مربع از بستر کافی می‌باشد. البته در شرایط مساعد می‌توان از بذر کمتری استفاده نمود.

کیفیت کمپوست به میزان بذر بستگی دارد.

« آشنایی با روشهای کاشت اِسپان قارچ »

الف- کاشت یک لایه: در این روش دانه های بذر قارچ در سطح بستر پخش شده، روی آن را با لایه نازکی از کمپوشت پوشیده می شود.

ب- کاشت دولایه: در این روش ابتدا جعبه ها یا کیسه ها را تا نیمه از کمپوست آماده پُر می کنند، سپس لایه ای از بذر قارچ در سطح آن پخش می نمایند و مجدداً روی آن کمپوست می ریزند و پس از پر شدن جعبه ها یا کیسه ها روی آن لایه ای دیگر از بذر اضافه می نمایند و روی آن را با لایه نازکی از کمپوست می پوشانند.

ج- کشت مخلوط: این روش بدین صورت است که قبل از پر نمودن جعبه ها بذر را به مقدار کافی با کمپوست مخلوط می نمایند و خوب به هم می زنند تا بذر در تمامی نقاط کمپوست پخش شود، سپس جعبه ها را با کمپوست آماده پر می کنند.

د- کاشت نقطه ای یا لکّه ای: در این روش جعبه ها را کاملاً با کمپوست پر می نمایند و سطح آن را صاف می کنند، سپس در ردیف های متعدد به فاصله 8 تا 12 سانتیمتر از یکدیگر حفره هایی به عمق 5/2 تا 5 سانتیمتر با انگشت ایجاد می نمایند و در هر سوراخ در حدود 5 گرم بذر می ریزند و روی آن را با کمپوست می پوشانند. بعد از کاشت بذر سطح بستر را با ورقه های خیس روزنامه می پوشانند تا رطوبت آن حفظ گردد.

*تذکر: روش کاشت دولایه و مخلوط در سیستم کیسه ای استفاده می شود، برای مواقعی که درجه حرارت پایین تر است مناسب به نظر می رسد.

« شناسایی اصول چیدن جعبه ها در سالن های پرورش قارچ »

پس از انجام عمل بذرپاشی جعبه ها را تا 4 تا 5 ردیف روی هم قرار می دهند، ردیف های جعبه از سقف و از ردیف بعدی باید در حدود 1 متر فاصله داشته باشد تا عمل تهویه به راحتی صورت گیرد. بین هر ردیف از جعبه ها نیز باید حدود 20 تا 25 سانتیمتر فاصله وجود داشته باشد تا اجرای کارهای مختلف از قبیل خاک دهی، آبیاری، چیدن قارچ و ... به راحتی صورت گیرد.

« آشنایی با مرحله ریشه دوانی قارچ دکمه ای»

منظور از ریشه دوانی تولید مسلیوم قارچ و توسعه هرچه سریعتر آن درون کمپوست می باشد. پس از مرحله کاشت بذر پرورش دهندگان باید بهترین شرایط محیطی را برای رشد قارچ فراهم آورند. درجه حرارت سالن کشت باید در حدود 25 درجه سانتیگراد باشد. درجه حرارت بستر ممکن است در بعضی موارد به ویژه زمانیکه ضخامت لایه کمپوست زیاد باشد افزایش یافته و منجر به عدم تشکیل اندام باردهی قارچ در مرکز بستر و در نتیجه فقط در اطراف بستر کلاهک قارچ دیده می شود. برای رفع این اِشکال باید از بسترهای نازک استفاده کرد یا درجه حرارت سالن را کاهش داد. رطوبت نسبی مورد نیاز را باید با آب پاشی های مکرّر در کف و روی دیوار یا بوسیله بخار تامین نمود.

در مرحله ریشه دوانی نیازی به آب دادن بستر نمی باشد، فقط در صورت خشک شدن سطح بستر باید مقدار کافی آب روی آن پاشید، در این مرحله با استفاده از حشره کشهای مختلف مانند مالاتیون و دیازنون کف و دیواره های سالن را سمّ پاشی می کنند.

*خاصیت کشندگی لارو ها با دیازنون بیشتر است، نزدیک 100% است.

« آشنایی با خاک پوششی بستر سالن های پرورش قارچ »

به تدریج با رشد اسپان قارچ در کمپوست شبکه مسلیومی سفیدرنگی در سطح بستر تشکیل می شود که به تدریج به صورت یک پوشش یکنواخت سفید در سطح بستر مشاهده می گردد. در این هنگام باید سطح بستر با خاک پوششی مناسب پوشانده شود که به این عمل لایه کِشی گفته می شود. – بعد از 14 تا 15 روز –

به خاک پوششی روکش بستر گفته می شود.

** خاک پوششی یکی از مراحل اساسی در تولید و پرورش قارچ دکمه ای می باشد. خاک پوششی به منظور متوقف کردن رشد رویشی قارچ و وادار کردن مسلیوم به تولید اندام باردهی مورد استفاده قرار می گیرد.**

اهداف اصلی خاک پوششی:

1- خاک پوششی موجب یک تغییر متابولیسمی بر روی مسلیوم شده و منجربه تشکیل اندام باردهی می گردد.

2- خاک پوششی به عنوان تکیه گاهی برای استقرار اندام باردهی مورد مصرف قرار می گیرد.

3- رطوبت لازم برای تشکیل و رشد اندام باردهی قارچ را فراهم می سازد.

4- از تبخیر رطوبت بستر جلوگیری به عمل می آورد.

« خصوصیات خاک پوششی »

1- خاک مصرفی باید در نگه داری آب از ظرفیت بالایی برخوردار باشد تا از نفوذ سریع آب به لایه های زیری و از بین رفتن آن جلوگیری نماید.

2- از نظر PH خنثی یا کمی غلیایی باشد. 3/7 ، 4/7

3- فاقد هرگونه آلودگی قارچی، باکتریایی، تخم و لارو حشرات و مواد آلی کاملاً نپوسیده باشد.

4- بافت آن زیاد سنگین نباشد، زیرا در غیر این صورت سطح خاک زود سِله می بندد و از رسیدن اکسیژن لازم و رطوبت به لایه های زیرین سطح خاک پوششی جلوگیری می نماید و سبب کاهش محصول می شود.( سوراخهای ریز و درشت در خاک را خُلَل-خُرَج می گویند)

موادی که می توانند به عنوان خاک پوششی مصرف شوند:

با توجه به آنکه خاک پوششی نقش چندانی در تغذیه ندارد، لذا کیفیت و خصوصیات فیزیکی خاک پوششی بر جنبه های غذایی آن برتری دارد. در کشورهای اروپایی از مخلوط پیت و آهک به عنوان خاک پوششی استاندارد استفاده می شود. در بعضی مناطق که خاک پیت در اختیار ندارند برای پوشاندن بستر از خاک مزرعه استفاده می کنند. در کِشت و صنعتهای بزرگ از مخلوط سیلت لوم و بقایای کمپوست مصرفی را که حداقل یکسال در معرض هوا قرار گرفته است خُرد و سَرَند –الک می کنند و با خاک مخلوط می نمایند.

چنانچه خاک پیت در اختیار نباشد با استفاده از هورمونهای زیر می توان خاک پوششی تهیه نمود:

1- خاک رُسی لوم + کود گاوی کاملاً پوسیده * به نسبت 1 : 1

2- خاک رُسی لوم + کود گاوی کاملاً پوسیده + کمپوست مصرف شده (2ساله) * به نسبت 2 : 1 : 1

3- پرلیت + کمپوست مصرف شده + خاک رُسی لوم * به نسبت 1 : 2 : 2

4- کمپوست مصرف شده + خاک رُسی لوم * به نسبت 1 : 4

5- ورمیکولایت (خاک وارداتی) + کمپوست مصرف شده + خاک باغچه (رُسی لوم) *به نسبت 1 : 2 : 2

** تذکر: چنانچه از خاک باغ در تهیه خاک پوششی استفاده می شود باید توجه نمود که خاک را از لایه سطحی مزرعه که محل فعالیت میکرواُرگانیسم های زیادی است برداشت ننمود بلکه لایه های تحتانی زمین برداشت نمود. در حدود 30 سانتیمتری زیر خاک

« شناسایی اصول ضدّ عفونی خاک پوششی »

به منظور از بین بردن عوامل زنده زیان آور از قبیل آفات، قارچها، نماتُدها، باکتریها و غیره لازم است خاک پوششی را ضدّعفونی کنیم. در مراکزی که استفاده از بخار آب گرم وجود دارد معمولاً خاک پوششی به مدت 6 ساعت با بخار آب در دمای 60درجه سانتیگراد پاستوریزه می شود. (همانند پاستورازیسیون کمپوست در سطح وسیع)

در سطح محدود می توان برای ضدّعفونی کردن خاک پوششی از فُرمالین و کلروپیکرین استفاده می شود. برای این منظور خاک پوششی را در لایه ای به قطر 15 سانتیمتر روی یک لایه صاف سیمانی پخش می نمایند و سپس فُرمالین 4% روی آن می پاشند ، مجدداً لایه دوم با همین ضخامت پخش شده و سطح آن را با پلاستیک پوشانده و به همان ترتیب لایه سوم و چهارم نیز فُرمالین پاشی می گردد و بلافاصله سطح آن با پلاستیک پوشانده می گردد پس از 2 تا 3 روز گاز فُرمالین کاملاً در لایه های خاک نفوذ کرده و آن را استریل می نمایند. معمولاً برای ضدّعفونی یک متر مکعب خاک پوششی حدود 600 تا 700 میلی لیتر فُرمالین 37% در 10 لیتر آب نیاز می باشد.

خاک پوششی که به وسیله فرمالین ضدّعفونی می شود باید فاقد هرگونه کلوخ و دارای رطوبت مناسب باشد.( نه زیاد خشک و نه دارای رطوبت زیادی که ذرات بهم بچسبند. )

در زمان پاستوریزه شدن درجه حرارت خاک پوششی باید بین 18 تا 24 رجه سانتیگراد باشد و پس از اتمام عمل استریل خاک باید کاملاً تهویه شود تا هیچ گونه اثری از گاز فرمالین در آن دیده نشود.

عملی ** خاک پوششی آماده جهت مصرف باید رطوبت کافی داشته باشد زیرا رطوبت زیاد در پخش یکنواخت خاک در سطح بستر ایجاد اشکال می نماید و کمبود رطوبت باعث بروز مشکل در پنجه دوانی و نفوذ قارچ در خاک پوششی می شود، چنانچه رطوبت خاک کم باشد با آب پاشی روی خاک رطوبت را به حد مطلوب می رساند.

برای اندازه گیری مقدار رطوبت کافی است مقداری خاک را بین دو انگشت شصت و سوّابه فشار داد، چنانچه خاک در اثر فشار دو انگشت به هم چسبید ولی هیچ گونه آبی از آن خارج نشد رطوبت مناسب است.

« آشنایی با مناسبترین زمان خاک دهی »

زمانی عمل خاک دهی روی بستر انجام می شود که مرحله پنجه دوانی قارچ کامل شده و مسلیوم قارچ حداقل 75% سطح بستر را اِشغال نموده باشد. مدت زمان پنجه دوانی بستگی به نوع، مقدار، کیفیت بذر مصرفی، کیفیت کمپوست و شرایط محیطی موجود متفاوت می باشد و معمولاً 14 روز طول می کشد لذا حدود 14 روز پس از عمل تلقیح بسترها می توان از خاک پوششی استفاده نمود. خاک پوششی معمولاً به قطر 3 تا 5 سانتیمتر روی بستر قارچ پخش می شود. ** چنانچه رطوبت محیط را نتوان در حد لازم تامین نمود قطر خاک پوششی را ضخیم تر در نظر می گیرند.** برای یکسانی قطر خاک پوششی در تمام سطح بستر ضروری است قبل از مصرف خاک پوششی سطح بستر کاملاً صاف و فشرده شود

« اصول مراقبت از بسترها پس از خاک دهی »

پس از خاک دهی باید شرایط لازم برای رشد و نفوذ مسلیوم قارچ در خاک پوششی فراهم شود که این شرایط عبارتند از :

1- تنظیم درجه حرارت در بستر در حدود 23 تا 25 درجه سانتیگراد

2- تامین رطوبت نسبی درون سالن در حد اشباح ›100درصد‹

3- تهویه مناسب

*تذکر: خاک پوششی همانند یک لحاف سطح بستر را می پوشاند از این رو ممکن است سبب افزایش درجه حرارت شود، لذا قبل از خاک دهی حرارت دورن بستر را 3 تا 5 درجه سانتیگراد باید کاهش داد.

• برای اندازه گیری دمای درون کمپوست باید دماسنج را در مرکز کمپوست فرو ببریم.

** پس از آنکه شبکه مسلیومی سطح خاک پوششی را کاملاً پوشاند باید شرایط را به نحوی تغییر داد تا قارچ برای تولید اندام باردهی تحریک شود. تولید محصول قارچ خوراکی به شدت تحت تاثیر شرایط محیطی موجود در سالن ها می باشد. پس از آنکه شبکه مسلیومی کاملاً سطح خاک پوششی را پوشاند حرارت داخل سالن را به مدت 2 روز به 16 تا 18 درجه سانتیگراد کاهش می دهیم و عمل تهویه با هوای آزاد صورت می گیرد در این مرحله اولین نشانه های تشکیل اندام باردهی با تشکیل مسلیوم های ضخیم که در بین قارچ کاران فرانسوی لامارکو معروف است شروع می گردد، پس از این مرحله اندام باردهی قارچ شبیه به ته سنجاق ظاهر می گردد. (مرحله ته سنجاق شدن یا پین هِید Pin Head ) که این مرحله معمولاً 25 روز پس از بذرپاشی اتفاق می افتدو در * شرایط خنک ممکن است تا 35 روز افزایش یابد.

سپس قارچ وارد * مرحله دکمه ای شدن می شود که این مرحله استراحتی بوده * و ممکن است قارچ در این مرحله برای 4 تا 6 روز هیچ رشدی نداشته باشد پس از آن رشد سریع کلاهک آغاز می شود. چنانچه عمل تهویه زودتر از موعد مقرر صورت گیرد و یا آنکه سطح خاک پوششی بیش از حد خشک باشد اندام های باردهی معمولاً در حد فاصل خاک و کمپوست تشکیل می شوند.

در هنگام هوادهی سالن ها اگر هوای کافی وارد سالن شود مقدار گاز کربنیک موجود در سالن کاهش یافته و تمامی اندام های باردهی قارچ به طور یکواخت رشد می نماید و مقدار محصول افزایش می یابد.

برعکس اگر هوادهی به صورت ناقص انجام شود رشد قارچ به صورت یکنواخت نبوده و اندام های باردهی در مراحل رشدی مختلف روی سطح بستر مشاهده می شود. *( در مرحله رشد بهترین درجه حرارت برای قارچ 18 درجه سانتیگراد می باشد ) و با کاهش درجه حرارت میزان رشد قارچ نیز کاهش می یابد.

« اصول برداشت محصول »

برداشت زمانی صورت می گیرد که کلاهک قارچ در حد مطلوب رشد کرده ولی باز ندشه باشد.

(تیغه ها مشخص نباشند در این زمان معمولاً سطح کلاهک پهن شده و قطر آن به 5/2 تا 8 سانتیمتر می رسد.)

در دمای 18 درجه سانتیگراد اندام باردهی قارچ طی 8 تا 10 روز به حداکثر رشد از نظر وزن و اندازه رسیده و آماده برداشت می شود و تولید و رشد اندام باردهی قارچ در مدت زمان 6 تا 8 هفته (42 تا 48 روز) طول می کشد. طی این مدت به تدریج اندام باردهی رشد کرده و طی چین ها متعدد باید برداشت شود، فاصله هر چین از چین قبل حدود 7 تا 10 روز است. در حد فاصل بین دو چین نیز معمولاً چند کلاهک بالغ ممکن است به وجود آید که می توان آن را برداشت کرد و پس از هر چین باید بستر آبیاری و طی مدت زمان رشد رطوبت خاک پوششی در حد اشباح نگه داشته شود.

( کمبود رطوبت نسبی باعث می شود قارچ چرمی شود و وزنش سبک شود.)

برای چیدن قارچ کمی کلاهک را به سطح بستر فشار داده و سپس به آرامی پیچ می دهند و به طرف بالا می کشند تا از خاک خارج شود چنانچه ذرات خاک و مسلیوم به کلاهک چسبیده باشد با یک کاتر تیز کلاهک را تمیز می نمایند. یک روش دیگر برای برداشت این است که کلاهک های رسیده را با یک کاتر تیز و استریل از سطح خاک بریده و جمع آوری می کنند * سپس به کمک کاتر بقایای گوشتی کلاهک (ساقه) که در خاک باقی مانده است را از خاک خارج می کنند.(چون باعث کپک می شود)

چاله های ایجاد شده در سطح بستر نیز دوباره با خاک پوششی استریل پر می شود پس از هر برداشت باید تمامی اندام های گوشتی قارچ یا اندام های باردهی که از بین رفته اند را از سطح بستر جمع آوری می کنیم

*( میزان محصول با کیفیت کمپوست و نحوه مدیریت سالن های تولید پرورش قارچ رابطه مستقیم دارد)

در کشورهای غربی که تکنولوژی پیشرفته در اختیار دارند میزان متوسط محصول بالغ بر 30 تا 40 کیلوگرم در مترمربع می باشد. در کشور ما میزان برداشت بسیار متغیر است به حدود 6 تا 20 کیلوگرم در مترمربع می رسد.

** از 1 تُن کاه خشک می توان حدود 5/2 تن کمپوست تهیه کرد که این مقدار کمپوست می تواند به طور متوسط 450 کیلوگرم قارچ برداشت کند.

135 کیلوگرم برداشت نامناسب است. معمولاً بیشترین محصول در چین های اول و دوم برداشت می شود و کاهش محصول در هر دو چین نسبت به چین قبل مشاهده می شود.

« اصول بسته بندی محصول »

قارچ محصول فوق العاده ظریف و حساسی است و پس از برداشت به تدریج کیفیت خود را از دست می دهد لذا برداشت، جابه جایی و نگه داری محصول باید با کمال دقت و مراقبت اجرا شود. وارد شدن هرگونه فشار و ضربه به قارچ باعث قهوه ای شدن کلاهک شده و بازارپسندی آن را به شدت کاهش می دهد.

به منظور حفظ کیفیت محصول رعایت نکات ذیل در هنگام برداشت محصول و پس از آن توصیه می شود:

1- در هنگام چیدن قارچ باید توجه داشت که به کلاهک فشار بیش از حد وارد نشود و از تماس بیش از حدّ دست با آن نیز خودداری شود.

2- بهتر است قارچها در هنگام برداشت مستقیماً در ظروف بسته بندی قرار گیرد و از تجمع محصول به صورت توده خودداری شود زیرا این عمل باعث وارد شدن فشار به لایه های زیرین محصول و صدمه دیدن یا قهوه ای شدن آن خواهد شد.

3- قبل از برداشت محصول از آبیاری بستر خودداری شود زیرا این عمل باعث پخش ذرات خاک بستر بر روی کلاهک قارچ و کثیف شدن آن می شود.

در ایران بیشتر قارچ به صورت تازه مصرف و مقدار کمی نیز به صورت کنسرو نگه داری و به بازار عرضه میشود. قارچ تازه بیش از 48 ساعت در حرارت 20 درجه سانتیگراد قابل نگه داری نیست(چون بیش از 70 درصد وزن قارچ را آب تشکیل داده است). اما می توان آن را به مدت 1 هفته در حرارت 4 درجه سانتیگراد نگه داری کرد. نگه داری قارچ در درجه حرارت بالا موجب خشک شدن، قهوه ای شدن، چرمی شدن بافت، باز شدن کلاهک و طویل شدن ساقه قارچ و در نهایت آلودگی با باکتری می شود، در این صورت بوی زننده از قارچ استشمام می شود. به منظور کاهش آثار حرارت و کمک به نگه داری قارچ معمولاً آنها را در بسته های پلاستیکی مخصوص بسته بندی کرده و سطح بسته توسط یک لایه پلی اتیلن (سلیفون) پوشیده می شود.

در ایران معمولاً قارچ به صورت فوق در بسته های 200 تا 400 گرمی در ظروف یکبارمصرف بسته بندی می شود و برای انجام تهویه مناسب معمولاً 4 تا 6 سوراخ کوچک در پوشش پلاستیکی ایجاد می شود

« قارچ چینی »

قارچ چینی قارچی است کاه دوست، که در مناطق معتدل و گرمسیری رشد می کند. این قارچ بر روی کاه و کلوش به ویژه کاه برنج رشد می کند. در مناطق روستایی که کاه و کلوش برنج وجود دارد نیز تولید قارچ به روشهای سنتی صورت گرفته و به عنوان یک محصول فرعی کشاورزان و روستائیان به حساب می آید.

این قارچ پس از پخته شدن دارای طعم و مزه بسیار مطبوعی است و به همین دلیل در کشورهایی که این قارچ تولید می شود مردم آن را بر قارچ دکمه ای ترجیح می دهند.

قارچ چینی قارچی است با رشد سریع که دارای ساقه گوشتی و کشیده به طول 3 تا 8 سانتیمتر بوده و کلاهک آن به رنگ خاکستری تیره می باشد. کلاهک تخم مرغی، استکانی با مرکز برآمده می باشد که رنگ آن تیره تر از حاشیه می باشد. دارای تیغه های مخفی و آزاد بوده که ابتدا سفید رنگ است و پس از رشد کامل به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در می آید. ساقه قارچ حالت مخروطی شکل دارد که ابتدا سفت و گوشتی بوده و با گذشت زمان توخالی، خشک و فیبری می شود و رنگ آن قهوه ای کم رنگ در می آید.

در پایه ساقه کیسه ولوا بزرگ با حاشیه آزاد و زوائد مختلف دیده می شود که به تدریج قهوه ای رنگ می شود. قارچ متعلق به رده بازیدیومسیت، راسته آگاریکالز، خانواده آمانیتاسه و جنس ولواریلا می باشد.

گونه ای که در حال حاضر از این قارچ در بیشتر نقاط دنیا کِشت می شود ولواریلا ولواسه Volvarialla Volvaceao می باشد.

« تاریخچه قارچ چینی »

چینیان اولین افرادی بودند که بیش از 100 سال پیش موفق به تولید قارچ به روش مصنوعی شدند. روش پرورش قارچ احتمالاً از چین به سایر کشورهای مختلف منتقل شده و توسعه یافته است. در حال حاضر در بیشتر کشورها به ویژه کشورهای جنوب شرقی آسیا که مزارع برنج دارند تحت شرایط کنترل شده تولید می شود.

« بیماریهای قارچی »

در این زمینه 2 گروه بیماری به شرح ذیل از اهمیت خاصی برخوردارند.

· بیماریهایی که در اثر عوامل زنده ایجاد می شوند.

· بیماریهایی که در اثر اختلالات ژنتیکی و مطلوب نبودن شرایط محیطی در سالن های پرورش قارچ ظاهر می شود.

بیماریهای گروه اول نسبت به گروه دوم از اهمیت بیشتری برخوردارند و در صورت بی توجهی به آنها می توانند بخش عمده ای از محصول را از بین ببرند. عوامل زنده نیز از لحاظ وارد نمودن خسارت کیفی و کمّی بر محصول به دو دسته تقسیم می شوند:

1.موجوداتی که به صورت عامل بیماریزا(پاتوژن) مستقیماً به قارچ حمله کرده و از آن به عنوان میزبان و محیط رشد استفاده می کنند و سرانجام باعث از بین رفتن محصول می شوند، در این گروه قارچها باکتریها و ویروسها قرار می گیرند.

2.عوامل رقیب که با نابودکردن محیط رویشی به طور غیر مستقیم باعث بروز خسارت در قارچ می شود. بروز عوامل بیماریزا خصوصاً در مواقعی که بستر کشت ضدعفونی کامل نشده باشد و یا زمانیکه کشت درون کیسه ها به صورت فشرده انجام شود بیشتر است.

تفسیر و تعبیر علایم یک بیماری در تولید و پرورش قارچ دو عامل زیر است:

1. چگونگی رشد و توسعه محصول در زمان وقوع بیماری

2. راه ورود عوامل بیماریزا به محیط پرورش که با دانستن آن می توان به منبع آلودگی پی برد.

به طور کلّی 5 ناقل عمده برای آلودگی در محیط های پرورش قارچ باید در نظر داشت:

1.کارکنان سالنهای محیط کِشت

2. هوا

3. مواد استفاده در بسترهای کِشت

4. اِسپان

5. ابزار و تجهیزات مورد استفاده

بیماریهای اِسپان قارچ خوراکی:

1. اسپُرژیلوس Aspergillus 6. کلادُس پُریوم ClalosPorium

2. پِنی سِلیوم Penicillium 7. اپی کُکُم Epicocum

3. فوزاریوم Fusarium 8. هِلمین توس پُریوم HelminThosPorium

4. آلترناریا Alternaria 9. اسپُرین دونیما SporenDonema

5. نورُسپُرا Nourouspora

پراکنش عوامل مختلف بیماریزایی قارچی و کپک های رقیب به شرح زیر است:

1- عوامل قارچی که عمدتاً در کمپوست دیده می شوند. در این گروه کپک های سبز زیتونی، قارچهای رقیب کلاهدار، کپکهای سبز، پنی سیلیوم، آسپرژیلوس، کپک های زرد. و کپک های دیگر مانند موکُر Mucor و ریزُپُس Rhizopos وجود دارند.

2- عوامل قارچی که در خاک پوششی و کمپوست یافت می شود. این گروه شامل کپک سفید ، قهوه ای است

3- عوامل قارچی که در سطح یا داخل خاک پوششی یا در روی اندام های باردهی دیده می شود. در این گروه عواملی مانند عامل کپک دارچینی، عامل حباب خشک، عامل حباب تَر، عامل مولدهای بیماری تارعنکبوتی و عامل کپک صورتی وجود دارند.

بیماریها:

۱. بیماری قارچی وِرتِسلیومی (حباب خشک = جوش خشک):

علایم مشخصه این بیماری ظهور نقاط آب سُخته در روی کلاهک قارچ و تبدیل آنها به لکّه هایی به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری است. اگر آلودگی در مراحل اولیه رشد قارچ صورت گیرد باعث بدشکلی کلاهک و کاهش بازارپسندی می شود. در مراحل پیشرفته بیماری کلاهک قارچ چروکیده شده و بافت آن حالت چرمی به خود می گیرد. منابع اصلی آلودگی اولیه را بقایای کمپوست اطراف سالنها یا اسپُر موجود در فضای سالن محل رشد و پرورش قارچ تشکیل می دهند. اندام های آلوده کننده قارچ ممکن است به وسیله ترشحات آب آبیاری روی کلاهک قارچ قرار گیرد و به وسیله مگس ها و حشرات دیگر به سایر نقاط بستر منتقل شود. رشد و نمو این بیماری در حرارتهای بالاتر از 28 درجه سانتیگراد حاصل می شود، تهویه نامناسب، رطوبت نسبی بالا توسعه بیماری را افزایش می دهد به منظور جلوگیری از آلودگی قارچهای سالم باید بلافاصله پس از چیدن قارچهای آلوده را از بین برد. در صورت رعایت کامل بهداشت زراعی و مشاهده بیماری در بسترها حرارت سالن را به کمتر از 14 درجه سانتیگراد کاهش می دهیم.

2. بیماری قارچی دُنبلان کاذب: این بیماری بیشتر اوقات به عنوان رقیب قارچ خوراکی به شمار رفته است تا به عنوان یک قارچ انگل. معمولاً مسلیوم قارچ به صورت توده ای پنبه ای شکل در سطح بستر قارچ در سالنها دیده می شود. این توده پنبه ای شکل به سرعت افزایش حجم پیدا کرده، به رنگ صورتی متمایل به قهوه ای در می آید و به شکل اندامی چروکیده و رویشی شبیه به مغز گاو یا دنبلان را پیدا می کند. در بسترهای آلوده بوی نامطبوعی استشمام می شود. کاهش چشمگیری در میزان محصول به خصوص در نقاط آلوده بستر دیده می شود، مهمترین روش کنترل این بیماری پیشگیری است. افزایش رطوبت بسترها و حرارت بالاتر از 20 درجه سانتیگراد بعد از مصرف خاک پوششی و تهویه کم همراه با رطوبت نسبی بالا.

3. بیماری قارچی سفیدک (تارعنکبوتی): مسلیوم قارچ به صورت پوشش رویشی سفید رنگ ابریشمی روی سطح خاک پوششی بسترها را می پوشانند. مسلیوم قارچ در سطح خاک پوششی به هر طرف گسترش یافته و در مسیر حرکت خود تمام سطح بسترها را می پوشاند. مسلیوم مُسِن و پیرتر از حالت ابریشمی به صورت پوشش سفید رنگ تغییر حالت می دهد. قارچ های مورد حمله رنگ خود را از دست داده و حالت آبکی فرم پیدا می کند. عمده ترین منبع آلودگی اولیه این بیماری خاک پوششی است. بنابراین پاستوریزاسیون دقیق خاک پوششی بسیار ضروری است. در فواصل زمانی متعدد که بیماری در سالن ها ظاهر می شود خاک پوششی و نقاط آلوده باید به وسیله فُرمالین ضدعفونی شود. معمولاً عملیات ضدّعفونی سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داده یا از آن جلوگیری می کند.

4. بیماری قارچی حباب تر (جوش تَر): مهمترین علایم این بیماری گسترش یا توسعه بافت مزمحل شده بر روی اندام باردهی که در ابتدا سفیدرنگ و پنبه ای بوده و با گذشت زمان به رنگ قهوه ای در می آید.

5. قارچهای هرز یا رقیب: گروه زیادی قارچهای هیفومسیت که به اصطلاح کپک نامیده می شود، بر روی بسترهای قارچ مشاهده می شوند این قارچها در سالن های پرورش بسیار بوده و عمدتاً به نام قارچهای رقیب یا هرزه نامیده شدند، این قارچها از نظر سرعت جذب مواد غذایی و قدرت تطبیق با شرایط اکولوژیکی قارچ خوراکی برتری داشته و می تواند به سرعت بر روی بستر مستقر شوند و یا اینکه مستقیماً از رشد مسلیوم قارچ خوراکی جلوگیری کند. با جذب مواد غذایی و در نتیجه محصول به طور غیر مستقیم کاهش می دهد.

از مهمترین قارچهای هرز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف- کپک قهوه ای: مسلیوم قارچ به صورت توده سفید رنگ بر روی سطح خاک پوششی و کمپوست بسترها دیده می شود. در نقاط آلوده خاک پوششی قارچ خوراکی قادر به رشد نبوده و در نتیجه محصول کاهش پیدا می کند.

ب- کپک سبز و آبی: با ترشح مواد سمّی از تولید قارچ خوراکی در نقاط آلوده جلوگیری می کند.

ج- کپک سبز زیتونی: این قارچ عمدتاً بر روی کمپوست رشد می کند و هرگز در روی خاک پوششی به رشد و نمو نمی پردازد. این کپک به وسیله تولید اندام های باردهی سبز زیتونی خود که به اندازه نخود و دارای زوائد فراوانی است قابل تشخیص و شناسایی می باشد.

د- کپک آتشی: بعد از ضدّعفونی سالنها چنانچه کمپوست مصرف شده در اطراف یا در سالنها برای مدتی باقی بماند افزایش می یابد و مسلیوم در ابتدای رشد به رنگ سفید کرمی است. اما به زودی رنگ نارنجی به خود می گیرد. اگر باعث آلودگی شود کنترل آن بسیار مشکل است.

هـ- قارچهای هرز کلاهک دار: این قارچ در کمپوست با ساقه های دراز و کلاهک های نازک دیده می شوند و به صورت یک توده سیاه رنگ تبدیل می شوند. قارچهای مذبور یا خارج کردن مواد غذایی از کمپوست برای کسب مواد غذایی با مسلیوم قارچ خوراکی رقابت می کنند و بدین ترتیب باعث عدم رشد اسپان و کاهش عملکرد می شود. اسپُرهای آن به وسیله جریان هوا پخش می شوند و کمپوست را اشغال می کنند.

« بیماریهای باکتریایی »

در اثر بالا بودن رطوبت نسبی بیش از 80% و دمای 16 تا 25 درجه سانتیگراد به سرعت باعث این بیماری می شود و در نهایت موجب تقلید کمیت و به خصوص کیفیت می شود.

مهمترین بیماریهای باکتریایی:

1. بیماری لکه قهوه ای قارچ خوراکی: عامل بیماریزای این بیماری باعث ایجاد لکه های زرد کمرنگ بر روی کلاهک و پایه می شود، لکه با گذشت زمان قهوه ای تیره و شکلاتی می شوند.

2. بیماری لکه باکتریایی تیره: در اثر این بیماری لکه های روی کلاهک و حتی ساقه به شکل فرورفته یا حالت لزج ظاهر می شود.

3. بیماری تیغه های اشک ریز

4. بیماری مومی شدن قارچ

راههای انتقال بیماری:

1. منابع اولیه آلوده کننده ( خاک پیت، سنگ آهک، سنگ گچ )

2. منابع ثانویه‌شان کلاهک‌های بیمار، دستها و کفشهای کارگران، سبدها، چاقوها (کاترها)، مگس‌ها و کنه‌هایی که به عنوان آفت محصول قارچ می‌باش

« بیماریهای ویروسی »

مجموعه‌ای از چند ویروس موجب بیماری خطرناک در قارچ خوراکی می‌شود که تحت نامهای بیماری قهوه‌ای، بیماری ساقه آبکی، بیماری X و بیماری خشکیدگی قارچ در منابع گزارش شده است. این بیماری موجب خسارت شدید به محصول قارچ در بسترها می‌شود. معمولاً ساقه قارچ بیمار در اثر بیماری کشیده و قارچ به شکل چوب طبل یا بشکه‌ای شکل در می‌آید. . کلاهک قبل از موعد باز می‌شود. باید توجه داشت که باز شدن قبل از بلوغ تیغه‌های کلاهک قارچ و دراز شدن ساقه قارچ ممکن است در اثر عوامل زیست محیطی و زراعی نیز به وجود آید.

بیماری ویروسی ممکن است علائم مشخصی نداشته باشد اما کاهش میزان محصول در واحد سطح شاید بهترین و مشخص‌ترین علامت بیماری باشد. ویروس باعث ضعیف شدن و کاهش مسلیوم قارچ می‌شود. انتقال ویروس‌ها از طریق اسپُراسپان به راحتی صورت می‌گیرد. لاروها، زنبورها و کنه‌ها به عنوان ناقلان ویروسهای قارچ خوراکی در منابع گزارش شده‌ان

روشهای کنترل بیماری:

الف- دستکاری شرایط محیطی: هوادهی صحیح و اجرای دقیق آبیاری (رطوبت)، کنترل حرارت، رطوبت و غلظت Co2

ب- روش فیزیکی: پاستوریزاسیون خاک پوششی به وسیله بخار آب و اشعه تابی با طول موج کوتاه.

ج- مبارزه شیمیایی: استفاده از سمّ پُرُکُلوراز مَنگَنِز و کاربرد مواد کُلُردار.

د- کنترل بیولوژیکی: به کارگیری باکتریهای آنتاگونیست علیه بیماری لکه قهوه ای. در مبارزه بیولوژیک باید هیچ مانعی برای باکتریهای آنتاگونیست وجود نداشته باشد. با یکبار مصرف باکتریهای آنتاگونیست در خاک پوششی کنترل قابل قبولی را بدست می آورد، باکتریهای آنتاگونیست برای قارچهای خوراکی مضر نبوده و مقدار محصول را کاهش نمی دهند، سازگاری با سایر روشهای کنترلی دارد

« بیماری فیزیولوژیکی »

بیماری تاج خروسی: در این بیماری اسپُرُُفُر (اسپرهایی که وجود دارند) حالت غیرعادی پیدا می کند، تیغه ها کوچک شده و در روی سطح کلاهک قارچ تشکیل می شود و یا در هین تغییر شکل دادن حالت باز مثل تاج خروس پیدا می کند. این بیماری عمدتاً در اثر ورود حاصل از سوزاندن روغن و ذغال در اطراف سالنها به وجود می آید. چنانچه کلاهک قارچ در مراحل اولیه تشکیل در معرض بخار یا گازهای ناشی دُز بالای قارچ کُش از مصرف قارچ کش ها یا گازهای ضدّعفونی کننده قرار گیرد نیز دچار تغییر شکل خواهد شد، زیرا این مواد سبب اختلال در رشد کلاهک و تیغه ها می شو

« آفات »

۱. مگس ها: معمولاً در روی کمپوست خاک پوششی یا در روی قارچهای خوراکی تخم ریزی می کنند و در شرایط طبیعی تخم ها در مدت 4 تا 5 روز تفریخ شده و تبدیل به لارو می شود. لاروها با تغذیه خود دالانهایی درون ساقه و کلاهک قارچ به وجود می آورند. سپس به درون خاک پوششی نفوذ کرده و در داخل خاک پوششی و کمپوست تبدیل به شفیره می شود. مگس بالغ خسارت چندانی به بار نمی آورد اما می تواند به عنوان ناقل قارچ حباب تر یا حباب خشک، عامل لکه باکتریایی و کنه ها عمل کند. خسارت عمده به وسیله لارو مگس در بسترها بیشتر گزارش می شود و باعث کاهش ارزش اقتصادی آن می شود.

2. زنبورها: بعضی از گونه های زنبور مهمترین آفات قارچهای خوراکی به حساب می آیند. لارو این زنبورها مسلیومهای موجود در کمپوست را کاملاً از بین می برند، همچنین با تغذیه از کلاهک ها در آنها ایجاد دالانهای متعدد می کند. زنبورهای بالغ با نفوذ نور غیر مستقیم خورشید به درون سالنها شروع به تخم ریزی نمایند.

3. کنه ها: کنه ها می توانند خسارت چشمگیری به بذر موجود در کمپوست بزنند، علاوه براین با تغذیه از قارچ باعث ایجاد حفره هایی در سطح قارچها می شوند. کنه ها معمولاً همراه کاه و کلوش ، کود مرغی، و خاک پوششی پیت و یا به وسیله کمپوستهای غیر استاندارد وارد سالنها می شوند. کنه ها با تغذیه از مسلیوم قارچ خسارت شدیدی وارد می کنند و همچنین کنه ها ناقل ویروسهای قارچ خوراکی می باشند. شرایط غیرهوازی، افزایش رطوبت نسبی بسترها شرایط را برای گسترش و افزایش جمعیت کنه ها فراهم می نماید.

4. نماتُدهای انگل: 3 دسته نماتد معمولاً در محیط های پرورش قارچ خوراکی مشاهده می شود عبارتند از

الف- نماتُدهای ساپروفیت (نماتُدهای آزاد) ب- نماتُدهای شکارچی ج- نماتُدهای انگل

نماتُد انگل خسارت شدیدی به محصول وارد می کند و باعث کاهش رشد مسلیوم قارچ در کمپوست و بروز آلودگی ثانویه به وسیله باکتریها می شود. در صورتیکه خاک پوششی یا کمپوست پاستوریزه نشده باشد خسارت شدیدتر می شود.

« کنترل آفات و بیماریها »

استفاده از قارچ کُش ها، باکتری کُش ها آب کُلُردار و حشره کُش ها در کنترل آفات و بیماریهای قارچ خوراکی موضوعی کاملاً اختصاصی است. زیرا میزبان و هم پاتوژن هر دو میکرواُرگانیسم هستند، تعداد نسبتاً کمی از ترکیبات شیمیایی اختصاصی می باشند.

عمده ترین حشره کُش های مورد استفاده عبارتند از :

• دیازنون

• مالاتیون

• لِندین

• سِوین – اسم تجاری ( کارباریل ) – برای مبارزه با حلزون و کرم برگ خوار

• تیونازین

• آترازول

• پِری میفوس مِتیل

• گوزاتیون

که در ضدعفونی سطح بسترهای کمپوست و کنترل حشرات به کار می رود.

کنه کُش ها:

• نیسرون

• آبامِکتین

• نئورون – اسم ایرانی ( برو مو پُروپیلات )

• اورتوس بسیار خوب است

• تترادیفون

قارچ کُش ها:

• زینِب

• کاپتان

• مانکوزب

• بنومیل

• کاربندازیم ( باوِستین )

• مانِب

• کار بکسین

• تیابندازول

• پُرُ کُلُراز منگنز

و غیره قارچ کش می باشند که در کنترل بیماریهای قارچی مورد استفاده قرار می گیرند.

کُلُرین یک باکتری کُش قویع و مفید برای کنترل لکه باکتریایی مورد استفاده قرار می گیرد.

*********************************************************************

و حرف آخر  معرفی قارچ های جادویی یا توهم زا است که روی سیستم اعصاب شخص مصرف کننده تاثیرات مخرب شدیدی به جا می گذارد. در زیر اطلاعاتی در خصوص این گونه از قارچ ها داده شده است.

دهها گونه قارچ سیلوسیبین (Psilocybin ) یا اصطلاحا قارچ سحر آمیز (Magic Mushroom) وجود دارد که عمدتا به اقسام سیلوسیب، پانائلوس و کوپلاندیا تعلق دارند. تاثیرات خوردن آنها مشابه یک پرواز(Trip ) کوتاه مدت LSD است و تغییرات عمده فیزیکی، بصری و ادراکی را موجب می شود.

تقریبا تمام قارچهای حاوی سیلوسیبین، قارچهای کوچک قهوه ای یا زرد رنگ هستند که براحتی می توانند با بسیاری از انواع قارچهای وحشی غیر قابل خوردن و سمی اشتباه گرفته شوند. این مساله شناسایی آنها را مشکل و خطرناک می کند. مشخصه عمده اکثر قارچهای سیلوسیبین( و البته برخی قارچهای سمی) این است که هنگام در دست گرفتن، کبودی آبی رنگی پیدا می کنند.

دوز تفریحی مصرف آنها بسته به گونه و قدرت شخصی بین 0.5 تا 5 گرم قارچ خشک شده است که حدودا معادل ده برابر این مقدار از قارچ تازه می شود.

عمده تاثیرات قارچها از ترکیبات آلکالوئیدی فعالی که در آنها موجود است، ناشی می شود. رایج ترین این آلکالوئید ها سیلوسیبین، سیلوسین و تریپتامین های روانگردان دیگر است که ساختاری مشابه سرتونین (Serotonin ) دارند. سرتونین یک تنظیم کننده قدرتمند حال، وضعیت ذهنی و آگاهی است که بطور طبیعی در بدن تولید می شود. سیلوسیبین نسبت به سیلوسین ترکیب پایدارتری است ولی پس از خورده شدن به سیلوسین تجزیه می شود که مسئول تاثیرات توهم زایی است.

قارچهای حاوی سیلوسیبین در بسیاری از نقاط جهان بصورت وحشی می رویند. بسیاری از این گونه ها بسادگی قابلیت کشت توسط انسان را دارند. اکثر قارچهای مصرفی برای تفنن، بصورت کاشت شده هستند نه انواعی که بطور وحشی از طبیعت چیده شده باشند.

طبق طبقه بندی سال 1971 سازمان ملل متحد، قارچهای سیلوسیبین، مواد فهرست اول (Schedule 1 ) به حساب می آیند. موادی که در فهرست اول طبقه بندی شوند، دارای پتانسیل بالای سوءاستفاده و اعتیاد فرض شده و هیچ اثر درمانی و پزشکیی برای آنها به رسمیت شناخته نمی شود.( این طبقه بندی مورد انتقاد گسترده قرار گرفته است زیرا قارچها مواد سبک با پتانسیل بسیار پائین برای سوء مصرف هستند.) کشورهای متعهد، وظیفه دارند استفاده از این مواد را به تحقیقات علمی و پزشکی تحت شرایط شدیدا مراقبت شده محدود کنند. قوانین ملی اکثر کشور ها با توجه به این فهرست تنظیم شده است؛ در اختیار داشتن و مصرف سیلوسیبین و سیلوسین تحت همه شرایط ممنوع است و مجازاتهای قانونی سنگین به دنبال دارد.

تاریخچه: قارچهای سیلوسیب از چندین هزار سال پیش توسط بومیان آمریکای مرکزی و جنوبی برای ارتباطات روحانی، پیش گویی و شفا بخشی استفاده می شده است، بطوریکه آزتک ها به آن قارچ خدا و قارچ عجایب نام داده بودند.. اروپائیان اولین بار در قرن شانزدهم توسط نوشته های یک کشیش اسپانیایی که مصرف آنها را توسط آزتک ها گزارش کرده بود، با آن آشنا شدند.

 در سال 1955 واسون اولین فرد غربی بود که بطور جدی در زمینه قارچهای روانگردان به تجربه پرداخت و مقاله ای در باره آن در مجله life به چاپ رسانید. در سال 1956 آلبرت هافمن (مخترع LSD ) سیلوسیبین و سیلوسین را بعنوان ترکیبات موثره قارچها کشف کرد. تیموتی لیری (Timothy Leary ) تحت تاثیر مقاله واسون به مکزیک سفر کرد تا خود، قارچها را تجربه کند و پس از بازگشتش به دانشگاه هاروارد، "پروژه سیلوسیبین هاروارد" را آغاز کرد که به ترویج مطالعه روانی و روحانی سیلوسیبین و دیگر مواد توهم زا می پرداخت. در دهه 70 با توجه پر طرفدار شدن آن، گونه های مختلفی از این قارچها از آسیا، اروپا و آمریکا جمع آوری شد و کتابهایی راجع به نحوه کاشت انبوه آنها منتشر شد.

در دسترس بودن نسبتا آسان قارچ سیلوسیب از انواع وحشی گرفته تا گونه های کشت شده، آن را به یکی از رایج ترین مواد توهم زای مورد استفاده تبدیل کرده است. تاثیرات قارچ بین 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف ظاهر می شود و اثر عمده آن بین 4 تا 6 ساعت باقی می ماند. برای بسیاری افراد، 2 تا 6 ساعت دیگر هم طول می کشد تا کاملا به حالت نرمال باز گردند، ولی تاثیرات در این زمان آن قدر قوی نیست که جزو یازه پرواز به حساب بیاید.

در مراحل آغازین، قارچها معمولا نوعی حالت غیر قابل توضیح مثل اضطراب یا انتظار بوجود می آورند. ممکن است در بدن احساس انرژی کنید و حس کنید که چیزها متفاوت از همیشه هستند. با سنگین شدن تاثیرات، تغییرات ادراکی گسترده ای ممکن است پیش آید؛ تحریک ذهنی، منظر ها احساسات و بینش های جدید، هیجانات متغیر، خنده زیاد، گیجی و احساس سوء ذن. مصرف کنندگان پیشرفته تر ممکن است در مصرف قارچ بدنیال آگاهی روحی یا حس درک جهانی باشند. تصورات با چشمهای بسته تحت تاثیر قارچ های سیلوسیبین بسیار رایج است و در دوزهای بالاتر حتی با چشمهای باز هم تصاویر دیده می شوند.

یک تلقی غلط رایج حتی در محیطهای تخصصی این است که اثرات تجربه شده با سیلوسیبین بدلیل طبیعت مسموم کننده آن است در حالیکه انستیتوی ملی ایمنی و سلامت آمریکا، آن را در درجه مسمومیت پائینتری نسبت به آسپرین طبقه بندی کرده است. تجربه قارچها معمولا ماهیتی درونی دارد و همراه با اجزای سمعی و بصری قوی است و تاثیرات ممکن است از نشاط آور تا غم بار متفاوت باشند.بهمچنین ممکن است حتی در دوزهای بالا هم کوچکترین تاثیری احساس نشود. به مانند بسیاری از مواد روانگردان، تاثیرات قارچها غیر قابل پیش بینی و وابسته به فرد مصرف کننده است. قارچها می توانند(با درجه پائینتری نسبت به LSD ) تغییرات قوی و موقتی در تجربه فرد از حیات و واقعیت ایجاد کنند. این می تواند بخصوص در دوزهای بالاتر، تجربه روانگردانی قدرتمندی باشد که بطور قابل توجهی بستگی به تجربیات قبلی، وضعیت فکری و احساسی فرد و محیط اطراف او دارد. رویداد های ناخوشایند جسمی و روانی در روزهای قبل از یک پرواز قارچ، می تواند تبدیل به پریشانی و ضربه روحی جدی در حین پرواز شود. یک محیط آشنا و راحت می تواند اجازه یک تجربه دلپذیر را بدهد در حالیکه یک محیط منفی به احتمال زیاد منجر به یک پرواز بد (Bad Trip ) خواهد شد. مثلا مردم قبیله مازاتک قبل از یک "جستجوی بینش" (تجربه با قارچ) خود را بوسیله خودداری از مصرف گوشت، تخم مرغ، الکل و روابط جنسی بمدت چهار روز پاک و خالص می کنند؛ تجربه همیشه در محیط تاریک و بسته ای انجام می شود که هیچ کس حق ورود و خروج از آن را تا زمان مشخصی ندارد. طرفداران مدرن روانگردانها معمولا از اصطلاح "بار سفر بستن" استفاده می کنند که به معنی وارد کردن اطلاعات به مغز مانند مطالعه یک کتاب فلسفی یا درگیر شدن در یک نوشته یا فیلم تفکر برانگیز در روزهای قبل از یک تجربه است.

در سال 2006 دانشگاه جان هاپکینز تحقیق دو سو کور و تصادفیی را در مورد تاثیرات روحانی قارچهای سیلوسیبین انجام داد. این مطالعه شامل 36 فرد تحصیل کرده می شد که هرگز هیچ نوع ماده روانگردانی مصرف نکرده بودند و همه، جهت گیریهای روحانی و مذهبی مشخص داشتند. متوسط سن مصرف شرکت کنندگان 46 سال بود و آنها در بازه های 8 ساعته تحت تاثیر قارچ سیلوسیبین در آزمایشگاه مطالعه می شدند. یک سوم از شرکت کنندگان گزارش دادند که این تجربه، مطلقا مهم ترین تجربه روحانی در کل زندگیشان بوده است. این مطالعه همچنین مشخص کرد که حدود یک سوم از آنها ترس قوی و احساسات ناپایدار پارانویا را در حین آزمایش تجربه کرده بودند. بیش از دو سوم شرکت کنندگان آن را در میان 5 تجربه مهم معنوی سراسر زندگیشان ارزیابی کردند. دو ماه پس از انجام آزمایش، 79 درصد از شرکت کنندگان، افزایش رضایت و بهزیستی در زندگیشان گزارش کردند؛ خانواده، دوستان و اقوامشان نیز این مساله را تایید کردند. ( تحقیقات مشابهی در دهه 70 توسط پروژه سیلوسیبین هاروارد روی اساتید و دانشجویان دانشگاه هاروارد و طلاب مدرسه دینی انجام شده بود که نتایج مشابهی در بر داشت.)

قارچها نه از نظر جسمی و نه از لحاظ روانی اعتیاد و وابستگی ایجاد نمی کنند. در واقع معمولا پس از یک تجربه قارچ تا چند وقت فرد اشتیاقی به مصرف دوباره احساس نمی کند. قارچها دوره تحمل (Tolerance ) کوتاهی دارند و استفاده از آنها تا دو روز پس از استفاده اول، منجر به تجربه ای کاهش یافته و ضعیف می شود. ولی این اثر تحمل در عرض یک هفته از بین می رود.

تاثیرات: توهم خوشی و بهبود حال - خنده و سرگیجه –  توهم تفکر عمیق فلسفی یا خلاقانه – اعمال و سرگرمیهای معمولی جذابتر بنظر می آیند- توهم بینش و فراست – توهم تجربیات روحانی متحول کننده زندگی – حس سنگین حیرت و شگفتی – حس توهم مهمل نمایی هنجارها و تغییر عمیق روان - احساس حساسیت بیشتر – تغییرات کلی در آگاهی – تغییر در ادراک زمان و اتساع زمان – حس کند شدن گذشت زمان – حساسیت بیشتر به نور – الگوهای رنگین کمانی و ستاره ای اطراف نورهای نقطه ای – تصورات با چشمهای بسته (دوز های متوسط به بالا) - رخوت و خواب آلودگی - اتساع مردمک چشم – حس انرژی یا همهمه در سیستم عصبی یا اندام بیرونی بدن – زنده شدن خاطرات و قابلیت بهبود یافته تمرکز روی آنها- از دست دادن احساس مرز بین خود و جهان اطراف و ایجاد نوعی وحدت جهانی(دوزهای بالا) – حس ارتباط با قدرتهای بالاتر. بطور کلی قارچها اجازه می دهند تا آن تفکراتی که معمولا توسط فیلتر های طبیعی مغز منحرف می شود، تقویت و بزرگنمایی شود و ایده ها و احساساتی که بهمراه چنین تفکراتی جریان می یابند اجازه ظهور پیدا کنند، این می تواند بسته به نوع تفکرات، خوب یا بد به حساب آید.

اثرات منفی : احساس ترس شدید – سر درد پس از تمام شدن اثر قارچ – تهوع، نفخ و ناراحتی معده و روده بخصوص هنگامی که قارچ بصورت خام خورده شود(بسیار رایج) – درجات متفاوتی از اضطراب – سرگیجه و آشفتگی – احساس سبکی سر یا غش کردن (در موارد افت فشار خون ) – تسریع یا بر انگیختن بیماریهای موجود یا خفته روانی – مختل کردن حافظه فعال.

احتیاط شدید در مصرف قارچ های توهم زا:

 به هیچ وجه رانندگی نکنید و از ماشین آلات سنگین و پیچیده  استفاده نکنید.شک نکنید که توهم تولیدی ناشی از این قارچ ها برای شما و اطرافیانتان حوادث تلخ و جبران ناپذیری به بار خواهد آورد.فریب تبلیغات شدید این قارچ ها را نخورید. تمام کسانی که با توهم روشنایی و روشن بینی به این قارچ ها روی آوردند ، چیزی جز توهم محض نصیبشان نشده است.

استفاده از قارچهای حاوی سیلوسیبین هنگامی که تحت تاثیر MAOI (موادی که در بعضی داروهای ضد افسردگی وجود دارد) هستید، می تواند اثر قارچ را تشدید کند. قبل از مصرف در مورد آن تحقیق کنید.

افرادی که در میانه تحولات احساسی یا روانی در زندگی روزمره خود هستند باید در مصرف روانگردانها (مثل قارچ) احتیاط کنند چون ممکن است مشکلات بیشتری برایشان بوجود آورد.

افرادی که سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی دارند یا در مراحل اولیه بیماری روانی هستند باید شدیدا محتاط باشند چون قارچها مشکلات ذهنی و روانی خفته را بر می انگیرند